Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweProjektowanie uniwersalne jako perspektywa metodyczna edukacji włączającej
Słowa kluczowe:
projektowanie uniwersalne (UD), projektowanie uniwersalne w edukacji (UDL), edukacja włączająca, inkluzjaAbstrakt
Celem artykułu jest prezentacja modelu uniwersalnego projektowania jako kluczowej strategii rozwoju edukacji włączającej. Wychodząc od rozumienia inkluzji jako troski o wysoką jakość procesów uczenia – nauczania w odniesieniu do każdego ucznia (nie tylko osób z niepełnosprawnością) zaprezentowano zasady UDL (Universal Learning Design), odnosząc się do postulatów zapewnienia: 1) różnorodnych środków przekazu informacji w czasie zajęć dydaktycznych, 2) możliwości różnorodnych form ekspresji i prezentowania osiągnięć edukacyjnych oraz 3) różnorodnych form motywowania do pracy. Ukazano ponadto podobieństwa i różnice w replikacjach uniwersalnego projektowania w kontekście edukacji (oprócz UDL: UDI – Universal Instructional Design i UDA – Universally Designed Assessments). Na pierwszy plan wysuwa się szerokie rozumienie dostępności uczenia się – nauczania, wychodzące poza warunki dostępności percepcyjnej i fizycznej. W takim ujęciu UDL może być potraktowane jako zbiór wytycznych, jak efektywnie organizować proces edukacji w ogóle (poza aspektem uwzględniania specjalnych potrzeb uczniów). Jednocześnie trzeba pamiętać, że model ten nie stanowi algorytmu postępowania. Responsywność i elastyczność nauczyciela jest wpisana w istotę wykorzystywania w działaniu materiałów uniwersalnie zaprojektowanych.
Downloads
Bibliografia
AERA, APA, NCME (American Educational Research Association, American Psychological Association, & National Council on Measurement in Education) (1999), Standards for educational and psychological tests, American Educational Research Association, Washington.
Barab S.A., Plucker J.A. (2002), Smart people or smart contexts? Cognition, ability, and talent development in an age of situated approaches to knowing and learning, Educational Psychologist, 37: 165–182.
Bowe F.G. (2000), Universal design in education: Teaching nontraditional students, Bergin & Garvey, Westport.
Brown P.J. (1999), Findings of the 1999 plain language field test, Delaware Education Research and Development Center, Newark.
Bruner J.S. (1986), Actual minds, possible worlds, Harvard University Press, Cambridge.
Burgstahler S. (2001), Universal Design of Instruction, University of Washington, Seattle.
Burgstahler S., Cory R. (2010), Universal Design in Higher Education. From Principles to Practice, Harvard University Press, Cambridge.
Capp M.J. (2017), The effectiveness of universal design for learning: A meta-analysis of literature between 2013 and 2016, International Journal of Inclusive Education, 21: 791–807.
CAST (2008), Universal design for learning guidelines 1.0, CAST, Wakefield.
CAST (2018), Universal Design for Learning Guidelines version 2.2, http://udlguidelines. cast.org.
Chickering A.W., Gamson Z.F. (1991), Applying the Seven Principles for Good Practice in Undergraduate Education, New Directions for Teaching and Learning, 47.
Connell B. R., Jones M., Mace R., Mueller J., Mullick A., Ostroff E. (1997), The principles of universal design, North Carolina State University Center for Universal Design, Raleigh.
Dolan R.P., Hall T.E., Banerjee M., Chun E., Strangman N. (2005), Applying principles of universal design to test delivery: The effect of computer-based read-aloud on test performance of high school students with learning disabilities, Journal of Technology, Learning, and Assessment, 3(7).
Domagała-Zyśk E. (2017), Standardy i wskazówki do przygotowywania oraz adaptacji narzędzi diagnostycznych i procesu diagnostycznego dla dzieci i młodzieży z lekką niepełnosprawnością intelektualną oraz trudnościami w uczeniu się [w:] Diagnoza specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, red. K. Krakowiak, ORE, Warszawa.
Domagała-Zyśk E., Knopik T. (2020), Functional diagnosis as a strategy for implementing inclusive education in Poland, Revista Brasileira de Educação Especial, 26(2): 203–220.
Florian L. (2014), What Counts as Evidence of Inclusive Education?, European Journal of Special Needs Education, 29(3): 286–294.
Gaster L., Clark C. (1995), A guide to providing alternate formats, Center for Rehabilitation Technology Services, West Columbia.
Gibson E. J. (2000), Where if the information for affordances, Ecological Psychology, 12: 53–56.
Hall T.E., Cohen N., Vue G., Ganley P. (2015), Addressing Learning Disabilities with UDL and Technology: Strategic Reader, Learning Disability Quarterly, 38(2): 72–83.
Hitchcock C. G., Meyer A., Rose D., Jackson R. (2002), Access, participation, and progress in the general curriculum: A universal design for learning, http://www.cast.org/ncac/ techbrief.
Jachimczak B. (2018), Kształcenie nauczycieli dla edukacji, Studia Edukacyjne, 48: 33–43.
Katz J., Sokal L. (2016), Universal Design for Learning as a Bridge to Inclusion: A Qualitative Report of Student Voices, International Journal of Whole Schooling, 12(2): 36–63.
Ketterlin-Geller L. R. (2003), Establishing a validity argument for universally designed assessments. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Oregon, Oregon.
Klus-Stańska D. (2010), Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.
Krause A. (2011), Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Lo CO, Porath M, Yu H-P, Chen C-M, Tsai K-F, Wu I-C. (2019), Giftedness in the Making: A Transactional Perspective, Gifted Child Quarterly, 63(3): 172–184.
Mace, R (1985), Universal Design, Barrier free environments for everyone, Designers West, Los Angeles, CA.
McGuire J., Scott S., Shaw S.F. (2001), Principles of Universal Design for Instruction, CT: Center on Postsecondary Education and Disability, Storrs.
Meyer A., Rose D.H., Gordon, D. (2014), Universal design for learning: Theory and practice, Center for Applied Special Technology, Wakefield.
Model Edukacji dla Wszystkich (2020), Ministerstwo Edukacji i Nauki, Warszawa.
Morrissey K. (2009), The effects of universal design for learning as a secondary support on student behaviors and academic achievement in an urban high school implementing primary level positive behavior support. Dissertation Abstracts International: Section A, Humanities and Social Sciences, 69(10-A), 3902.
Nilholm C. (2020), Research about inclusive education in 2020 – How can we improve our theories in order to change practice?, European Journal of Special Needs Education, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/08856257.2020.1754547.
Nilholm C., Göransson, K. (2017), What Is Meant by Inclusion? – An Analysis of High Impact Research in North America and Europe, European Journal of Special Needs Education, 32(3): 437–451.
Oliveira C. M., Nuernberg A. H., Nunes C. H. (2013), Desenho universal e avaliação psicológica na perspectiva dos direitos humanos, Avaliação Psicológica, 12(3), 421–428.
Pachowicz, M. (2018), Mechanizmy ekskluzyjne ukryte w procesie inkluzji [w:] B.D. Gołębniak, A.M. Pachowicz (red.), Ku inkluzji społeczno-kulturowej w szkole, Collegium Da Vinci, Poznań; Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Paliokosta P., Blandford S. (2010), Inclusion in school: a policy, ideology or lived experience? Similar findings in diverse school cultures, Support for Learning, 25: 179–186.
Papuda-Dolińska, B. (2020). Kształcenie nauczycieli do edukacji włączającej w Polsce, Forum Oświatowe, 31, 2(62): 61–79.
Quaglia B. W. (2015), Planning for student variability: Universal design for learning in the music theory classroom and curriculum, Music Theory Online, 21(1): 1–21.
Rickerson N. (2009), Universal Design: Principles and Practice for People with Disabilities [w:] I. Söderback, International Handbook of Occupational Therapy Interventions, Springer, Stockholm–Uppsala.
Rose D.H., Meyer A. (2002), Teaching Every Student in the Digital Age: Universal Design for Learning, Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria.
Roski M., Walkowiak M., Nehring A. (2021), Universal Design for Learning: The More, the Better?, Education Sciences, 11(4): 164; https://doi.org/10.3390/educsci11040164.
Scott L. (2018), Barriers With Implementing a Universal Design for Learning Framework, Inclusion, 6(4): 274–286.
Shaw S.F., Scott S.S., McGuire J.M. (2001), Teaching college students with learning disabilities (ERIC Digest E618), ERIC Clearinghouse on Disabilities and Gifted Education, Arlington.
Silver P., Bourke A., Strehorn K. C. (1998), Universal Instructional Design in Higher Education: An Approach for Inclusion, Equity & Excellence in Education, 31(2): 47–51.
Svinicki M.D. (1999), New directions in learning and motivation, New Direct. Teach. Learn, 80: 5–27.
Szumski, G. (2019), Koncepcje edukacji włączającej [w:]: Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, red. I. Chrzanowska, G. Szumski, Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Thompson S., Johnstone C. J., Thurlow M. L. (2002), Universal design applied to large scale assessments (Synthesis Report 44), National Center on Educational Outcomes, Minneapolis.
Vislie L. (2003), From Integration to Inclusion: Focusing Global Trends and Changes in the Western European Societies, European Journal of Special Needs Education, 18(1): 17–35.
Wang M.T., Eccles J.S. (2013), School context, achievement motivation, and academic engagement: A longitudinal study of school engagement using a multidimensional perspective, Learning and Instruction, 28: 12–23.
Wygotski L.S. (1989), Myślenie i mowa, PWN, Warszawa.
