Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweEdukacja włączająca w perspektywie teorii waloryzacji ról społecznych
Słowa kluczowe:
teoria waloryzacji ról, edukacja włączająca, role społeczne, wykluczenieAbstrakt
Głównym celem artykułu jest analiza teoretycznych założeń i praktycznych implikacji koncepcji edukacji włączającej przez pryzmat teorii waloryzacji roli społecznej. Teorię autorstwa Wolfa Wolfensbergera oraz jej pierwotną wersję – zasadę normalizacji uważa się za mające silny wpływ na rozwój i zmiany w zakresie systemów usług społecznych przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnością, w tym szkoły i edukacji. W artykule uwzględniono punkty zbieżne między założeniami teorii waloryzacji roli społecznej oraz edukacji włączającej. Kluczowe pojęcia dla teorii Wolfensbergera takie jak wykluczenie, negatywne doświadczenia życiowe, dobra społeczne i 10 wątków przewodnich teorii zostały odniesione do inkluzji w edukacji uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Poczynione interpretacje doprowadziły do wniosku, że mimo asymilacyjności wpisanej w teorię waloryzacji roli, proces, który opisuje może służyć polepszeniu społecznego oraz edukacyjnego funkcjonowania uczniów z niepełnosprawnością w szkołach ogólnodostępnych. Dysharmonie między tymi dwoma konstruktami teoretycznymi pozwoliły na uwidocznienie pewnych słabych punktów edukacji włączającej, a szczególnie sztywne, funkcjonalistyczne ujmowanie roli ucznia, ukrytą dynamikę wykluczenia oraz rozbieżności między wartościowaniem różnorodności a adaptacją do norm zastanych.
Downloads
Bibliografia
Aboud F., Mendelson M., Purdy K. (2003), Cross-race peer relations and friendship quality, „International Journal of Behavioral Development”, 27(2).
Armstrong J. (2006), The Application of Social Role Valorization in Supporting People with an Intellectual Disability – An Overview, http://www.socialrolevalorization.com/images/documents/Articles-resources/Armstrong2006-SRVandIntellectualDisability.pdf [dostęp: 2.08.2017].
Baker E.T., Wang M.C., Walberg H.J. (1994), The effects of inclusion on learning, „Educational Leadership”, 52(4), s. 33–35.
Barnes C., Mercer G. (2008), Niepełnosprawność, Wydawnictwo SIC, Warszawa.
Bartnikowska U., Ćwirynkało K., Żyta A. (2016), Nauczyciele szkoły integracyjnej wobec kształcenia dzieci z trudnościami emocjonalnymi i w zachowaniu, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 23, s. 133–145.
Berlach R.G., Chambers D.J. (2011), Inclusivity imperatives and the Australian national curriculum, „The Educational Forum”, 75(1), s. 52–65.
Błeszyńska K. (1992), Determinanty przystosowania ucznia niepełnosprawnego do środowiska szkoły masowej [w:] Uczeń niepełnosprawny w szkole masowej, red. A. Hulek, B. Grochmal-Bach, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
Boer A., Pijl S.J., Minnaert A. (2010), Regular primary schoolteachers’ attitudes towards inclusive education: a review of the literature, „International Journal of Inclusive Education”, 1, 23, s. 1–23.
Boyle C., Scriven B., Durning S., Downes C. (2011), Facilitating the learning of all students: The ‘professional positive’ of inclusive practice in Australian primary schools, „Support for Learning”, 26(2), s. 72–78.
Brzezińska A. (1996), Model edukacji dla obywatelskiej współpracy i interwencja edukacyjna wspomagająca społeczność lokalną [w:] Podmiotowość społeczności lokalnych: praktyczne programy wspomagania rozwoju, red. R. Cichocki, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
Cameron L., Rutland A., Brown R. (2007), Promoting children’s positive intergroup attitudes towards stigmatized groups: Extended contact and multiple classification skills training, „International Journal of Behavioral Development”, 31, s. 454–466.
Caruso G.A., Osburn J.A. (2011), The Origins of “Best Practices” in the Principle of Normalization and Social Role Valorization, „Journal of Policy and Practices in Intellectual Disability Research” , 8(3), s. 191–196.
Consiglio A., Guarnera M., Magnano P. (2014), Representation of Disability. Verification of the Contact Hypothesis in School, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 191.
Courtade G., Spooner F., Browder D., Jimenez B. (2012), Seven reasons to promote standardsbased instruction for students with severe disabilities: A reply to Ayres, Lowrey, Douglas, & Sievers (2011), „Education and Training in Autism and Developmental Disabilities”, 47(1), s. 3–13.
Diamond K.E., Carpenter C. (2000), The influence of inclusive preschool programs on children’s sensitivity to the needs of others, „Journal of Early Intervention”, 23.
Dykcik W. (2005), Problemy autonomii, integracji społecznej i normalizacji życia osób niepełnosprawnych w środowisku [w:] Pedagogika specjalna, red. W. Dykcik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Firkowska-Mankiewicz A. (2010), Co nowego w edukacji włączającej, „Edukacja”, nr 2.
Foreman P. (2014), Introducing inclusion in education [w:] Inclusion in action, red. P. Foreman, M. Arthur-Kelly, Melbourne, VIC: Cengage.
Foucault M. (1997), The Ethics of the Concern for Self as a Practice of Freedom [w:] J.D. Faubion, Ethics, Subjectivity, and Truth: Essential Works of Foucault, 1954–1984, The New Press, New York.
Freeman S., Alkin M. (2000), Academic and Social Attainments of Children with Mental Retardation in General Education and Special Education Setting, „Remedial and Special Education”, 1, s. 3–18.
Gause C.P. (2011), Diversity, Equity, and Inclusive Education: A Voice from the Margins, Sense Publishers, Rotterdam.
Gindrich P. (2011), Psychospołeczne korelaty wyuczonej bezradności młodzieży gimnazjalnej z trudnościami w uczeniu się i zaburzeniami towarzyszącymi, UMCS, Lublin.
Grzyb B. (2013), Uwarunkowania związane z przenoszeniem uczniów niepełnosprawnych ze szkół integracyjnych do specjalnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Guralnick M.J., Gottman J.M., Hammond M.A. (1996), Effects of social setting on the friendship formation of young children differing in developmental status, „Journal of Applied Developmental Psychology”, 17, s. 625–651.
Hulek A. (1977), Wspólne o swoiste zagadnienia w rewalidacji różnych grup osób z odchyleniami od normy [w:] Pedagogika rewalidacyjna., red. A. Hulek, PWN, Warszawa.
Jussim L. (1990), Social reality and social problems: The role of expectancies, „Journal of Social Issues”, 46(2), s. 9–34.
Kendrick M. (1994), Some reasons why Social Role Valorization is important. SRV-VRS, „The International Social Role Valorisation Journal”, 1, s. 14–18.
Kerzner Lipsky D., Gartner A. (1996), Inclusion, School Restructuring, and the Remaking of American Society, „Harvard Educational Review”, 66(4), s. 762–797.
Kowalik S. (2007), Psychologia rehabilitacji, WAiP, Warszawa.
Krause A. (2011), Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Kumar A., Singh R.R., Theresiakutty A.T. (2015), Normalization vs Social Role Valorization: Similar or Different?, „International Journal of Special Education”, 30(3).
Kumar A., Theresiakutty A.T. (2012), Social Role Valorization (SRV) a Strong Voice of Disability, „Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Students”, 1(2), s. 284–293.
Lemay R. A. (1999), Roles, identities, and expectancies: Positive contributions of role theory to Normalization and Social Role Valorization [w:] A quarter-century of Normalization and Social Role Valorization: Evolution and impact, red. R.J. Flynn, R.A. Lemay, ON: University of Ottawa Press, Ottawa.
Lewowicki T. (1977), Indywidualizacja kszta³cenia. Dydaktyka różnicowa, PWN, Warszawa.
Lindsay G. (2003), Inclusive education: a critical perspective, „British Journal of Special Education”, 30(1), s. 3–12.
Lipińska-Lokś J. (2003), Psychospołeczna sytuacja dzieci z niepełnoprawnością intelektualną w klasach integracyjnych [w:] Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną, t. 1. red. Z. Janiszewska- Nieścioruk, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Lis-Kujawski A. (2008), Moje „ja” i szkoła integracyjna, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Low C. (2001), Controversial speech by British activist: Have disability rights gone too far?, „Disability World”, 7, March-April.
Maciarz A. (2000), Nadzieje i obawy związane z reformą szkolnictwa specjalnego, „Szkoła Specjalna”, nr 1.
Meighan R. (1993), Socjologia edukacji, UMK, Toruń.
Ministerstwo Edukacji Narodowej (2014), Edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych, Warszawa.
Mitchell D. (2016), Sprawdzone metody w edukacji specjalnej i włączającej. Strategie nauczania poparte badaniami, Harmonia, Gdańsk.
Nirje B. (1969), The normalization principle and its human management implications [w:] Changing patterns in residential services for the mentally retarded, red. R. Kugel, W. Wolfensberger, President’s Committee on Mental Retardation, Washington D.C.
Norwich B., Lewis A. (2007), How specialized is teaching children with disabilities and difficulties?, „Journal of Curriculum Studies”, 39(2), s. 127–150.
Oliver M. (1999), Capitalism, disability and ideology: a materialist critique of the normalization principle [w:] A quarter-century of normalization and social role valorization: evolution and impact, red. R. Flynn, R. Lemay, University of Ottawa Press, Ottawa.
Pachowicz M. (2013), Próba wyjścia z rezerwatu. O paradoksach ukrytych w edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych [w:] Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej, red. Z. Gajdzica, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Papuda-Dolińska B. (2017), Dziecko z niepełnosprawnością wzroku w roli ucznia szkoły ogólnodostępnej integracyjnej i specjalnej, UMCS, Lublin.
Perrin B., Nirje B. (1985), Setting the record straight: a critique of some frequent misconceptions of the normalization principle, „Australia&NewZealand Journal of Developmental Disabilities”, 11, s. 69–74.
Pfahl L., Powell J.J. W. (2011), Legitimating school segregation: The special education profession and the discourse of learning disability in Germany, „Disability&Society”, 26(4), s. 449–462.
Plichta P., Olempska-Wysocka M. (2013), Narażenie na agresję rówieśniczą niepełnosprawnych uczniów szkół integracyjnych w relacjach nauczycieli wspomagających, „Studia Edukacyjne”, 28, s. 169–190.
Prodanov M., Hilendarski P. (2014), Stereotypes as Stigmatizing Barriers to Effective Inclusive Education, „International Journal on New Trends in Education and Their Implications”, 5(2), s. 169–177.
Race D. (2002), Learning Disability: A Social approach, Routledge, London.
Race D.G. (1999), Social role valorization and the English experience, Whiting & Birch Ltd., London.
Race D., Boxall K., Carson I. (2005), Towards a dialogue for practice: Reconciling Social Role Valorization and the social model of disability, „Disability & Society”, 20(5), s. 507–521.
Reindal S.M. (2008), A Social Relational Model of Disability: A Theoretical Framework for Special Needs Education?, „European Journal of Special Needs Education”, 23(2), s. 135–146.
Rosenthal R., Jacobson L. (1968), Pygmalion in the classroom: Teacher expectation in the Classroom, Holt, Rinehart & Winston, New York.
Santoli S.P., Sachs J., Romey E., McClurg S. (2008), A successful formula for middle school inclusion: Collaboration, time, and administrative support, „Research in Middle Level Education”, 32(2), s. 1–13.
Shyman E. (2015), Toward a globally sensitive definition of inclusive education based in social justice, „International Journal of Disability, Development and Education”, 62(4), s. 351–362.
Slee R. (2011), The irregular school: Exclusion, schooling and inclusive education, Taylor & Francis, New York.
Smith A.E., Jussim L., Eccles J. (1999), Do self-fulfilling prophecies accumulate, dissipate, or remain stable over time?, „Journal of Personality and Social Psychology”, 77, s. 548–565.
Stainback S., Stainback W., East K., Sapon-Shevin M. (1994), A commentary on inclusion and the development of a positive self-identity by people with disabilities, „Exceptional Children”, 60(6), s. 486–490.
Staub D., Peck C.A. (1995), What Are the Outcomes for Nondisabled Students?, „Educational Leadership”, 52(4), s. 36–40.
Szumski G. (2006), Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych, PWN, Warszawa.
Szumski G. (2010), Wokół edukacji włączającej. Efekty kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w klasach specjalnych, integracyjnych i ogólnodostępnych, Wydawnictwo APS, Warszawa.
Thomas S., Wolfensberger W. (1999), An overview of Social Role Valorization [w:] A Quarter-Century of Normalization and Social Role Valorization: Evolution and Impact, red. R.J. Flynn, R.A Lemay, University of Ottawa Press, Ottawa.
Tilstone C., Florian L, Rose R. (1998), Promoting Inclusive Practice, Routledge, London.
UNESCO (2009), Policy Guidelines on Inclusion in Education, UNESCO, Paris.
Watkins A. (red.) (2009), Kluczowe zasady służące promocji jakości w edukacji włączającej, Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami, Bruksela.
Wiącek G. (2008), Efektywna integracja szkolna. Systemowy model uwarunkowań powodzenia w kształceniu integracyjnym, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Wiliński M. (2010), Modele niepełnosprawności: indywidualny – funkcjonalny – społeczny [w:] Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności, A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Wolfensberger W. (1970), The principle of Normalization and its implication for psychiatric Services, „American Journal of Psychiatry”, 127, s. 291–297.
Wolfensberger W. (1972), The principle of normalization in human services, National Institute on Mental Retardation, Toronto–Canada.
Wolfensberger W., Thomas S. (2005), Introductory Social Role Valorization workshop training package. Syracuse, Training Institute for Human Service Planning, Leadership and Change Agentry, New York.
Wolfensberger W., Thomas S. (2007), PASSING. A tool for analyzing service quality according to Social Role Valorization criteria. Ratings manual (3rdrev.ed.), Training Institute for Human Service Planning, Leadership, & Change Agentry (Syracuse University), New York.
Wolfensberger W., Tullman S. (1982), A brief overview of the principle of normalization, „Rehabilitation Psvchology”, 27(3), s. 131–145.
Zacharuk T. (2011), Edukacja włączająca szansą dla wszystkich uczniów, „Meritum”, 1(20).
Żółkowska T. (2013), Społeczna (de)waloryzacja roli osoby niepełnosprawnej [w:] Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej, Z. Gajdzica, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
