Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweSystemowy oraz instytucjonalny kontekst edukacji i wsparcia studentów w spektrum autyzmu w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.48.03Słowa kluczowe:
autyzm, studenci w spektrum autyzmu, edukacja wyższa, dostępność uczelni, wsparcie edukacyjneAbstrakt
Dane, w tym epidemiologiczne, z ostatnich lat wskazują trend wzrostowy odsetka dzieci i młodzieży z diagnozą autyzmu w polskim systemie oświaty. Zjawisku temu będzie towarzyszyć wzrost odsetka studentów w spektrum autyzmu. Uczelnie za chwilę staną wobec podobnego wyzwania co system oświaty. Tymczasem niewiele wiadomo o tej grupie studentów i jej potrzebach. Wskazuje się też na jej porzucenie edukacyjne. W artykule omówiono aktualny kontekst systemowy i instytucjonalny edukacji i wsparcia studentów autystycznych w Polsce. Analiza dotychczasowych rozwiązań uwidocznia „różne prędkości” w jakich uczelnie obecnie realizują w praktyce ideę edukacji włączającej oraz wdrażają dostępność do studiów osób z niepełnoprawnościami, w tym w spektrum autyzmu. Istnieje potrzeba ukierunkowanych rozwiązań, ale i badań w analizowanym obszarze.
Downloads
Bibliografia
Bełza-Gajdzica M. (2022), Uczelnia w dobie ustawy o dostępności-dobre praktyki w Uniwersytecie Śląskim, Konteksty Pedagogiczne, 2(19): 107–122; https://doi.org/10.19265/kp.2022.2.19.363.
Cierzniewska R. (2021), Neuroróżnorodnodność studentów w uczelni wyższej w dyskursie kompensacyjno-terapeutycznym i dyskursie otwierania potencjału, część I, Horyzonty Wychowania, 20(56): 119–132; https://doi.org/10.35765/hw.2154.
Cierzniewska R., Podgórska-Jachnik D. (2021), Kategorie otwierające na neuroróżnorodność studentów. Pedagogiczne studium kontekstów edukacyjnych, Studia Paedagogica Ignatiana, 24, 5: 15–42; https://doi.org/10.12775/SPI.2021.5.001.
Danielewicz D. (2022), Dorośli w spektrum autyzmu – specyfika funkcjonowania, potrzeby, ograniczenia, możliwości, Psychologia Wychowawcza, 24: 25–35; https://doi.org/ 10.5604/01.3001.0016.0962.
Dobrychłop A.(2021), Wsparcie studentów z zaburzeniami psychicznymi wyzwaniem dla uczelni wyższych [w:] G. Całka, J. Niedbalski, M. Racław, D. Żuchowska-Skiba (red.), Zrozumieć niepełnosprawność. Problemy. badania, refleksje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 173–202.
Drabata A.(2021), (Re)definicja myślenia na temat procesów kognitywnych w autyzmie – zwrot w postrzeganiu osób z ASD, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 41: 11–32; https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/niepelnosprawnosc/article/view/6312/5566.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 lipca 2013 r. Karta Praw Osób z Autyzmem (M.P. z 2013 r. poz. 682).
Interpelacja nr 1768 do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie studentów i doktorantów z autyzmem z dnia 14 marca 2016 r., http://www.sejm.gov.pl/Sejm8. nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=2E79C282.
Interpelacja nr 24966 do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie osób z autyzmem i zespołem Aspergera, kontynuujących naukę na uczelniach wyższych z dnia 28 czerwca 2021 r., https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=C4JBNF.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001169.
Kilian M. (2017), Studenci z niepełnosprawnościami: doświadczenia, potrzeby, wyzwania, Forum Pedagogiczne, 6(1): 268–282. L
ejzerowicz M. (2016), Osoby niepełnosprawne: dostępność edukacji wyższej, Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 16(9): 235–250.
MADA od 25 lat wspiera osoby z autyzmem (2021-04-02), https://www.pfron.org.pl/komunikaty-z-regionu/szczegoly-komunikatu/news/mada-od-25-lat-wspiera-osobyz-autyzmem/.
Moszyńska M. (2019), Środowisko szkolne w narracjach uczniów z zespołem Aspergera, Wydawnictwo Academicon.
Odpowiedź na interpelację nr 24966 w sprawie osób z autyzmem i zespołem Aspergera, kontynuujących naukę na uczelniach wyższych z dnia 15 lipca 2021 r., https:// www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=C4YH63.
Ogólnopolski Spis Autyzmu. Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce (2016), M. Płatos (red.), Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Mary i Max”.
Oksztulski M. (2020), Bezdroża w krainie edukacji, czyli wybrane doświadczenia doktoranta ze spektrum autyzmu w drodze do celu [w:] A. Drabarz (red.), Aksjologiczne i prawne aspekty niepełnosprawności, Temida 2, 77–98.
Otapowicz D.(2021), Bariery w edukacji osób z autyzmem [w:] A. Karpińska, A. Wróblewska, P. Rema (red.), Edukacja zorientowana na ucznia i studenta, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 255–269.
Pawlik S. (2022), Uniwersytet przyjazny osobom z autyzmem-dobre praktyki w Dublin City University, Konteksty Pedagogiczne, 2(19): 91–105, https://doi.org/10.19265/kp.2022.2.19.362.
Podgórska-Jachnik D. (2021), Raport merytoryczny. Edukacja włączająca – bilans otwarcia, 2020, Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Projekt Dobrych Praktyk w zakresie wsparcia studentów z niepełnosprawnością w szkołach wyższych (2017), Krakowski Semestralnik Studentów Niepełnosprawnych. Dodatek, 1(16): 1–20, https://kssn.pl/kssn_czasopismo_archiwum/016_KSSN/index.html.
Przykładowy katalog wydatków z dotacji na wsparcie procesu kształcenia i prowadzenia badań osób z niepełnosprawnościami (2020-02-19), https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/ przykladowy-katalog-wydatkow-z-dotacji-na-wsparcie-procesu-ksztalcenia-i-prowadzenia-badan-osob-z-niepelnosprawnosciami.
Raport końcowy z ewaluacji: Ocena realizacji i pierwszych efektów konkursów PO WER Działania 3.5. „Uczelnia dostępna” oraz „Centrum wiedzy o dostępności” zrealizowany na zlecenie NCBiR, 2022, https://www.gov.pl/web/ncbr/zrealizowane.
Regulamin projektu „Asystent studenta z ASD”, https://www.dga.pl/projekty/asystentstudenta-z-asd.
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2023. (Dz. U. z 2022 r. poz. 2820), https://eli.gov.pl/api/acts/DU/2022/2820/text.pdf.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2014 roku w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1302), https://eli.gov.pl/eli/DU/2014/1302/ogl.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu podziału dla uczelni środków finansowych na świadczenia dla studentów oraz na zadania związane z zapewnieniem osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej z dnia 25 września 2018 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 384), https://www.prawo.pl/akty/dz-u-2021-384-t-j,18759505.html.
Stefańska-Klar R. (2010), Studenci z autyzmem i zespołem Aspergera. Funkcjonowanie, przyczyny sukcesów i porażek, warunki skutecznego wspierania [w:] I. Bieńkowska (red.), W kręgu resocjalizacji i wybranych zagadnień rozwoju oraz funkcjonowania osób niepełnosprawnych, t. 2, Wydawnictwo „Scriptum” Tomasz Sekunda, 91–107.
Ślusarczyk Cz. (2016), Edukacja włączająca w szkołach wyższych w Polsce, Ekonomiczne Problemy Usług, 123: 181–189.
Szmania L. (2016), Możliwości i ograniczenia osób z zaburzeniami spektrum autyzmu w realizacji własnych wizji dorosłości, Studia Edukacyjne, 39: 331–349, https://doi.org/10.14746/ se.2016.39.19.
Sztobryn-Giercuszkiewicz J.(2016), Alter idem – student z niepełnosprawnością w systemie szkolnictwa wyższego [w:] E. Zakrzewska-Manterys, J. Niedbalski (red), Samodzielni, zaradni, niezależni. Ludzie niepełnosprawni w systemie polityki, pracy i edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 99–145, https://doi.org/10.18778/8088-074-0.05.
Szudra-Barszcz A. (2023), Studenci ze spektrum autyzmu – nadzieje, trudności, wsparcie [w:] E. Domagała-Zyśk(red.), Uczelnia dostępna do studentów z niepełnosprawnościami i chorobami przewlekłymi, Wydawnictwo KUL, 75–93.
Torchała K. (2023), Spektrum autyzmu: diagnozy na wyrost czy faktyczny wzrost przypadków?, https://zdrowie.pap.pl/rodzice/spektrum-autyzmu-diagnozy-na-wyrost-czyfaktyczny-wzrost-przypadkow.
Trociuk S. (2015), Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami. Analiza i zalecenia. Zasada równego traktowania. Biuletyn RPO, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/zasada-rownego-traktowania-prawo-ipraktyka-nr-16-dostepnosc-edukacji-akademickiej.
Ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1696), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id =WDU20190001696.
Walendzik G., Nowak V. (2021), Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera – przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania, Kontrola Państwowa, 1: 59–74.
Wsparcie niepełnosprawnych studentów i doktorantów, strona MEiN: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/wsparcie-niepelnosprawnych-studentow-i-doktorantow.
Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania. Informacja o wynikach kontroli, Raport NIK, 2020, https://www.nik.gov.pl/ plik/id,22196,vp,24863.pdf.
