Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweKwestionariusz EDA-Q jako narzędzie służące identyfikacji cech Zespołu Unikania Patologicznego – przyczynek do dyskusji nad zasadnością upatrywania w nim zmedykalizowanego narzędzia uprawomocniania władzy
Słowa kluczowe:
Zespół Unikania Patologicznego, medykalizacja, normatywność, podmiotowośćAbstrakt
W jakim stopniu człowiek jest w stanie zachować samego siebie? Po raz kolejny wyłania się pytanie o istotę człowieczeństwa we współczesnym świecie, kiedy w wyniku wydarzeń, jakie dotknęły świat z powodu pandemii koronawirusa, społeczeństwa stanęły w obliczu bezsilności. Uwikłanie we wzajemne relacje między władzą, wiedzą i dyskursem obejmuje szeroko doświadczaną przez człowieka rzeczywistość, uwikłanie to stanowi szczególnie ryzyko dla jego podmiotowości, zwłaszcza gdy próby zmierzające do uciszenia głosów niewygodnych, niepopularnych znajdują swój wyraz w licznych praktykach. Od ostatnich kilku lat brytyjscy naukowcy prowadzą intensywne badania nad wyodrębnionym przez Elizabeth Newson zespołem cech określanych jako Patologiczny Syndrom Unikania Żądań (Patological Demand Avoidance Syndrome, PDA) nazywany także Zespołem Unikania Patologicznego. Jeszcze całkiem niedawno, temat ten był mało znany opinii publicznej, podczas gdy dziś obserwuje się rosnące nim zainteresowanie. Tekst zawiera analizę krytyczną pozycji zawartych w kwestionariuszu EDA-Q, który służyć ma identyfikacji opisanych przez Newson, kluczowych cech PDA. Celem artykułu jest podjęcie dyskusji, na temat ryzyka zaanektowania podmiotowości człowieka tego, czy PDA może stanowić zmedykalizowane narzędzie uprawomocniania władzy.
Downloads
Bibliografia
Armstrong T. (2011), The power of neurodiversity. Unleashing the advantages of your differently wired brain, Da Copo Press, Philadelphia (tłum. własne).
Babicka-Wirkus A. (2016), (Nie)normatywność rytuałów oporu w szkole, Teraźniejszość –Człowiek – Edukacja, t. 19, 1(73): 73–86.
Bailin A. (2019), Clearing Up Some Misconceptions about Neurodiversity, Just because you value neurological differences doesn't mean you're denying the reality of disabilities (tłum. własne), https://blogs.scientificamerican.com/observations/clearing-up-some-misconceptionsabout-neurodiversity/ (dostęp: 12.05.2020).
Ball S.J. (1994), Foucault i edukacja. Dyscypliny i wiedza, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Baron-Cohen S.(2015), Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, przeł. A. Nowak, Smak Słowa, Sopot.
Bauman Z. (1995), Wieloznaczność nowoczesna. Nowoczesność wieloznaczna, przeł. J. Bauman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bielska E. (2013), Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych. Główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Bilińska-Suchanek E.(2006), Obraz szkoły w perspektywie paradygmatu oporu [w:] E. Bilińska-Suchanek (red.), Opór w edukacji- aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk.
Bilińska-Suchanek E. (2013), Nauczyciel i opór (wobec) systemu edukacji, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Bińczyk E. (1999), O czym szepcze władza (w ujęciu Michela Foucaulta), Przegląd Artystyczno-Literacki, 9, Warszawa, 67–72.
Blackburn S. (1996), The Oxford Dictionary of Philosophy, Oxford University Press, Oxford (tłum. własne).
Danieluk B. (2006), Konceptualizacja poczucia winy i wstydu w ujęciu poznawczym i społecznym, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska,19: 71–86.
Drabata A.(2018), Dekonstrukcja znaczeń nadawanych żądaniom przez nauczycieli pracujących z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną, Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 30: 295–310.
Fidler R., Christie P. (2015), Can I tell you about Pathological Demand Avoidance syndrome? A guide for friends, family and professionals, Jessica Kingsley Publishers, London (tłum. własne).
Egan V., Linenberg O., O’Nions E., (2019), The measurement of Adult Pathological Demand Avoidance Traits, Journal of Autism and Developmental Disorders, 49(2): 481–494, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30140985/ (dostęp: 24.04.2020).
Foucault M. (1993), Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, przeł. T. Komendant, Aletheia – Spacja, Warszawa.
Gnaulati E. (2016), To normalne! Dlaczego zwyczajne zachowania naszych dzieci nazwano ADHD, autyzmem i innymi zaburzeniami, tłum. I. Noszczyk, Znak. Litera Nova, Kraków.
Jarmakowski T. (2017), Style atrybucji a reakcje na własną porażkę - projekt badań własnych, Acta Universitatis Lodziensis Folia Psychologica, 11: 111–125.
Kaliszewska K. (2016), Niepełnosprawność intelektualna w dyskursie wiedzy – władzy, Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 21: 20–34.
Karaś M. (2013), Władza, wiedza i dyskurs a niepełnosprawność. Konstruowanie podmiotu „niepełnosprawnego” w kontekście filozofii Michela Foucaulta, Przegląd Prawniczy Ekonomiczny i Społeczny, 2: 19–30.
Kłos J. Gromadecka-Sutkiewicz M., Zysnarska M. (2014), Medykalizacja – wyzwanie XXI wieku, Hygeia Public Health, 49 (3): 382–388.
Kołakowski A., Pisula A. (2018), Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna, GWP, Sopot.
Kuławska E. (2013), Uwarunkowania i konsekwencje odrzucenia dziecka w wieku szkolnym przez grupę rówieśniczą, Seminare, 33: 193–207, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-3f0ebfd5-b0f7-4727-8887-4c27ac01c7d5/c/tom33-14-kulawska.pdf.(dostęp: 12.05.2020).
Marshall G. (red.) (2004), Słownik socjologii i nauk społecznych, tłum.M. Tobin, PWN,Warszawa.
Mieszalski S. (1997), O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Mireault G., Trahan J. (2007), Tantrums and Anxiety in Early Childhood. A Pilot Study, Early Childhood Research and Practice, 9, 2: 10–19 (tłum. własne).
Muders S. (rok), O pojęciu normatywności w ocenie zaburzenia umysłowego, przeł. P. Nowakowski, Avant, 8, 3: 93–98.
Newson E., Le Maréchal K., David C. (2003), Pathological demand avoidance syndrome: A necessary distinction within the pervasive developmental disorders, Archives of Disease in Childhood, 88 (7), 595–600 (tłum. własne).
O’Nions E., Gould J., Christie P., Gillberg Ch., Viding E.,Happe F. (2016), Identifying features of ‘pathological demand avoidance’ using the Diagnostic Interview for Social and Communication Disorders (DISCO), European Child & Adolescent Psychiatry, 25: 407–419 (tłum. własne).
O’Nions E., Egan V., Linenberg O. (2019), The Measurement of Adult Pathological Demand Avoidance Traits, Journal of Autism and Developmental Disorders, 49: 481–494 (tłum. własne), https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs10803-018-3722-7.pdf (dostęp: 24.04.2020).
O’Nions E., Viding E., Floyd C., Quinlan E., Pidgeon C., Gould J., Happe´ F. (2018), Dimensions of difficulty in children reported to have an autism spectrum diagnosis and features of extreme/‘pathological’ demand avoidance, Child and Adolescent Mental Health, 23 (3): 220–227 (tłum. własne).
O’Nions E., Christie P., Gould J., Viding E., Happé F. (2014a), Development of the ’Extreme Demand Avoidance, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55: 758–768 (tłum. własne).
O’Nions E., Gould J., Christie P., Viding E.,Happe F. (2014b), Extreme Demand Avoidance Questionnaire, https://lizonions.files.wordpress.com/2019/09/180515_edaq-en.pdf (tłum. własne).
Ostrowska A. (2017), Medykalizacja-perspektywa uzurpatora [w:] M. Nowakowski, W. Piątkowski (red.), Procesy medykalizacji we współczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pasikowski S. (2014), Opór indywidualny.Teorie, klasyfikacje i diagnozowanie w ujęciu psychologicznym, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 68 (4): 39–62.
Piekarski M. (2017), Normatywność antycypacji a normatywność predykcji. Dwa podejścia: fenomenologia i teoria przetwarzania predykcyjnego, AVANT, 8, 3: 25–56.
Prizant B.M., Fields-Meyer T. (2017), Niezwyczajni ludzie. Nowe spojrzenie na autyzm, przeł. J. Bilmin-Odrowąż, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Sherwin J.A. (2015), Pathological Demand Avoidance Syndrome. My Daughter is not naughty, Jessica Kingsley Publishers, London (tłum. własne).
Słońska Z. (2017), Medykalizacja a społeczeństwo: obszary i kierunki wzajemnego oddziaływania [w:] M. Nowakowski, W. Piątkowski (red.), Procesy medykalizacji we współczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Stępien-Nycz M. (2011), Przyjmowanie perspektywy w obszarze poznawczym, społecznym i afektywnym: wzajemne zależności u dzieci w wieku przedszkolnym, Psychologia Rozwojowa, t. 16, 4: 57–72.
Stier M. (2013), Normative preconditions for the assessment of mental disorder, Frontiers in Psychology, (tłum. własne), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3766858/ (dostęp: 24.04.2020).
Taranowicz I. (2017), Medykalizacja świadomości potocznej [w:] M. Nowakowski, W. Piątkowski (red.), Procesy medykalizacji we współczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Waga L. (2018), Normatywnaść pedagogiki chrześcijańskiej w świetle pytań o jej empiryczne podstawy, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Pedagogika 36 / Nauki Humanistyczno- Społeczne, z. 446: 59–82.
Walker N. (2014), Neurotypical Psychotherapists and Neurodivergent Clients, https://neurocosmopolitanism.com/neurotypical-psychotherapists-and-neurodivergent-clients/ (dostęp: 20.04.2020).
Wieczorkowska M. (2017), Teoretyczne i metodologiczne aspekty badań nad procesami medykalizacji – zarys problematyki, Przegląd Socjologiczny, 46/1: 33–51.
Wing L., Gould J., Taylor C., Leekam S.R., Libby S. (2002), The Diagnostic Interview for Social and Communication Disorders: Algorithms for ICD-10 childhood autism and Wing and Gould autistic spectrum disorder, Journal of Child Psychology and Psychiatry 43 (3): 327–342, (tłum. własne).
Wróblewski M. (2017), Biomedycyna w sieciach globalizacji. O wędrujących zaburzeniach psychicznych na przykładzie ADHD [w:] M. Nowakowski, W. Piątkowski (red.), Procesy medykalizacji we współczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
