Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWspieranie samostanowienia osób z niepełnosprawnościami jako istotny element rehabilitacji
Słowa kluczowe:
samostanowienie, rehabilitacja, wsparcie, osoby z niepełnosprawnościami, Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (KPON)Abstrakt
Badania pokazują, że osoby niepełnosprawne mają niższy poziom samostanowienia niż ich pełnosprawni rówieśnicy (mają mniej możliwości dokonywania wyborów i wyrażania swoich preferencji). Z drugiej strony, w wielu badaniach odkryto, że poziom samostanowienia osoby jest związany z jej jakością życia. Samostanowienie jest jednym z ważnych elementów rehabilitacji i wymaga wspierania oraz rozwijania przez całe życie jednostki. Chociaż Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) gwarantuje prawo do niezależnego życia oraz promuje samostanowienie, wciąż istnieje wiele problemów i barier na drodze do włączania tych założeń do codziennej praktyki. Artykuł omawia kierunki przyszłych badań i stosowane praktyki.
Downloads
Bibliografia
Abery B.H. (1994), A conceptual framework for enhancing self-determination [w:] Challenges for a service system in transition: Ensuring quality community experiences for persons with developmental disabilities, M.F. Hayden, B.H. Abery (red.), Paul H. Brooks, Baltimore, s. 345–380.
Bambara L.M., Cole C.L., Koger F. (1998), Translating self-determination concepts into support for adults with severe disabilities, „Journal of The Association for Persons with Severe Handicaps”, nr 23(1), s. 27–37.
Blanck P., Martinis J.G. (2015), The right to make choices: the national resource center for supported decision-making, „Inclusion”, nr 1, s. 25–33.
Cytowska B. (2012), Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Field S., Hoffman A. (1994), Development of a model for self-determination, „Career Development for Exceptional Individuals”, nr 17. s. 159–169.
Krause A., Żyta A., Nosarzewska S. (2010), Normalizacja środowiska społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo „Akapit”, Toruń.
Niedbalski J. (2013), Między kontrolą a autonomią – instytucjonalne uwarunkowania życia niepełnosprawnych intelektualnie mieszkańców domu pomocy społecznej, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania”, nr IV(9), s. 47–64.
Nota L., Ferrari L., Soresi S., Wehmeyer M. (2007), Self-determination, social abilities and the quality of life of people with intellectual disability, „Journal of Intellectual Disability Research”, nr 11, s. 850–865.
Parchomiuk M. (2011). Prawo osób z niepełnosprawnością intelektualną do samostanowienia. Analiza instytucji ubezwłasnowolnienia w Polsce [w:] Osoba z upośledzeniem umysłowym w realiach współczesnego świata. In memoriam Doktor Grażyna Tkaczyk, M. Chodkowska, D. Osik-Chudowolska (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 277–286.
Schalock R.L.(1996), Reconsidering the conceptualization and measurement of quality of life [w:] Quality of Life: Conceptualization and Measurement, Schalock R.L. (red.), AAMR, vol. 1, Washington DC.
Shogren K.A. (2013), A socio-ecological analysis of the self-determiantion literature, „Intellectual and Developmental Disabilities”, nr 6, s. 496–511.
Shogren K.A., Abery B., Antosh A., Broussard R., Coppens B., Finn C., Goodman A., Harris C., Knapp J., Martinis J., Ne’eman A., Nelis T., Wehmeyer M.L. (2015), Recommendation of the Self-Determination and Self-Advocacy Strand from the National Goals 2015 Conference, „Inclusion”, nr 4, s. 205–210.
Srednicka-Rosser M. (2010), How is self-determination conceptualized in special education literature? A content analysis of model demonstration projects and special education literature, Pro-Quest, The George Washington University, Washington.
Stancliffe R.J. (2001), Living with support in the community: predictors of choice and self-determination, „Mental Retardation and Developmental Disabilities”, nr 7, s. 91–98.
Stancliffe R.J., Abery B.H., Smith J. (2000), Personal control and the ecology of community living settings: beyond living-unit size and type, „Mental Retardation”, nr 6, s. 431–454.
Stancliffe R.J., Abery B.H., Springborg H., Elkin S. (2000), Substitute decision-making and personal control: implications for self-determination, „Mental Retardation”, nr 5, s. 407–421.
Wapiennik E. (2011), Wierzyć, ale kontrolować? Samodzielność osób z niepełnosprawnością intelektualną, zakres i granice, referat wygłoszony na XXI Konferencji „...i żyli długo i pogodnie. Pozarodzicielska opieka nad dorosłymi osobami z niepełnosprawnością intelektualną”, Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Osób z zespołem Downa „Bardziej Kochani”, Warszawa.
Wehmeyer M.L. (1992), Self- determination and the education of students with mental retardation, „Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities”, nr 27, s. 302–314.
Wehmeyer M.L. (1999), A functional model of self-determination: describing development and implementing instruction, „Focus on Autism and Other Developmental Disabilities”, nr 1, s. 53–62.
Wehmeyer M.L. (2014), Self-determination:Afamily affair, „Family Relations”, nr 63. s. 178–184.
Wehmeyer M.L., Abery B.H. (2013), Self-determination and choice, „Intellectual and Developmental Disabilities”, nr 5, s. 399–411.
Wehmeyer M.L., Garner N.W. (2003), The impact of personal characteristics of people with intellectual and developmental disability on self-determination and antonomous functioning, „Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities”, vol. 16, s. 255–265.
Wehmeyer M.L., Kelchner K., Richards S. (1996), Essential characteristics of self-determined behaviors of adults with mental retardation and developmental disabilities, „American Journal on Mental Retardation”, vol. 100, s. 632–642.
Wehmeyer M.L., Schwartz M. (1998), The relationship between self-determination and quality of life for adults with mental retardation, „Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities”, nr 1, s. 3–12.
Zawiślak A. (2008), Problemy autonomii osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, „Nauki o edukacji. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy”, nr 3, s. 41–59.
Zima-Parjaszewska, M. (2012). Równość osób z niepełnosprawnościami wobec prawa – sytuacja prawna osób ubezwłasnowolnionych [w:] Najważniejsze wyzwania po ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych, S. Trociuk (red.), „Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich”, nr 10, s. 16–25.
Żółkowska T. (2008), Usługi dla dorosłych z niepełnosprawnością – integracja czy segregacja [w:] W stronę podmiotowości osób niepełnosprawnych, A. Klinik (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Żukiewicz. A. (2014), Asystent osoby z niepełnosprawnością w służbie społecznej. „Niepełnosprawność i Rehabilitacja”, nr 1, s.27- 43.
Żyta A. (2013a), Samostanowienie osób z niepełnosprawnością intelektualną – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, „Szkice Humanistyczne”, t. XIII, nr 31, s. 67–76.
Żyta A. (2013b), Samostanowienie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnej Polsce – pozory czy rzeczywistość?, „Człowiek – Niepełnosprawność – Człowieczeństwo”, nr 4, s. 117–130.
Netografia
http://www.unic.un.org.pl/dokumenty/Konwencja_Praw_Osob_Niepelnosprawnych.pdf.
