Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweSamoregulacja w uczeniu się. (Nie)możliwa w kulturze współczesnej szkoły na etapie klas początkowych?
DOI:
https://doi.org/10.26881/pwe.2025.60.01Słowa kluczowe:
uczenie się samoregulowane, aktywność metapoznawcza, wczesna edukacja, tworzenie warunków dla rozwijania samoregulacji, nauczyciel jako mediator i tutor poznawczyAbstrakt
Self‑regulatory and metacognitive abilities are recognised as fundamental to an individual’s functioning, and the development of self‑regulation in early childhood is often considered an early determinant of success in later life. Pre‑school and school experiences are causally linked to the emergence of advanced cognitive abilities that underpin the development of self‑regulatory abilities. Despite growing evidence that early childhood is an important period for the development of self‑regulation and that kindergarten and school can be a space for acquiring proficiency in learning and stimulating self‑regulatory and metacognitive strategies, unfortunately, this is often not the case in the implementation of everyday educational practices. The aim of this article is to present the problem of supporting the development of self‑regulatory and metacognitive activities at school. In creating a metaframe of the problem particular attention was paid to the tropes emerging from L.S. Vygotsky’s sociocultural concept. The use of specialised developmental programmes, such as Tools of the Mind (Bodrova, Leong), the Development of Learning Self‑dependence (Zuckerman, Venger), Raven Feuerstein’s programme of instrumental support for self‑control and self‑regulation (Instrumental Enrichment), which focus on building early self‑regulatory skills in children, encourages the creation of conditions and spaces for supporting self‑regulatory activity early in institutional education. The article also discusses an example of an innovative programme implementing the development of self‑regulated learning in a Lithuanian school.
Downloads
Bibliografia
Bauman Z. (2011), 44 listy ze świata płynnej nowoczesności. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Bodrova E., Leong D.J. (2007), Tools of the Mind: The Vygotskian Approach to Early Childhood Education. Columbus, OH, Merrill/Prentice Hall.
Boekaerts M. (1997), Self Regulated Learning: A New Concept Embraced by Researchers, Policy Makers, Educators, Teachers and Students. „Learning and Instruction”, 7(2).
Boekaerts M. (2002), Motivation to Learn. Geneva, International Academy of Education.
Brown A.I., Ferrara R.A. (1994), Poznawanie stref najbliższego rozwoju. W: A. Brzezińska, G. Lutomski (red.), Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów. Poznań, Wydawnictwo Zysk i S ka.
Brzezińska A.I., Matejczuk J., Nowotnik A. (2012), Wspomaganie rozwoju dzieci 5–7 letnich a ich gotowość do radzenia sobie z wyzwaniami szkoły. „Edukacja”, 117(1).
Czerniawska E. (1999), Samoregulacja w uczeniu się. Modele teoretyczne. „Forum Psychologiczne”, 7(1).
Dębska U., Guła Kubiszewska H., Starościak W., Jagusz M. (2008), Z badań nad samoregulacją w uczeniu się. „Psychologia Rozwojowa”, 13(2).
Filipiak E. (2011), Słownik pojęć kluczowych. Z Wygotskim i Brunerem w tle. Bydgoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Filipiak E. (2012), Rozwijanie zdolności uczenia się. Z Wygotskim i Brunerem w tle. Sopot, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Filipiak E. (2015), Budowanie rusztowania dla myślenia i uczenia się dzieci w perspektywie społeczno kulturowej teorii Lwa S. Wygotskiego. W: E. Filipiak (red.), Nauczanie rozwijające według Lwa S. Wygotskiego we wczesnej edukacji dziecka. Od teorii do zmiany w praktyce. Bydgoszcz, Agencja Reklamowo Wydawnicza ArtStudio.
Filipiak E. (2019), Sieci współpracy i samokształcenia nauczycieli – pozory zmiany czy przestrzeń możliwości rozwoju kultury szkoły i jej uczestników. „Kwartalnik Pedagogiczny”, 251(1).
Filipiak E. (2022), Rozwijanie zdolności samodzielnego uczenia się – redefinicja myślenia o gotowości szkolnej dziecka w kontekście kulturowo historycznej teorii Lwa S. Wygotskiego. „Kwartalnik Pedagogiczny”, 265(3).
Filipiak E. (2023), Rozwijanie zdolności samoregulacyjnych u dzieci w wieku wczesnoszkolnym – perspektywa kulturowo historyczna. Etnograficzne studium przypadku. „Problemy Wczesnej Edukacji”, 57(2).
Fisher R. (1999), Uczymy jak się uczyć. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Giest H. (2001), Instruction and Learning in Elementary School. W: M. Hedegaard (ed.), Learning in classrooms. Aarhus, University Press.
Gołębniak B. (2023), Badania w działaniu w pedagogicznym komponencie kształcenia nauczycieli. Refleksje z praktyki. „Kwartalnik Pedagogiczny”, 268(2).
Hamilton I., Swanston B. (2024), Artificial Intelligence In Education: Teachers’ Opinions On AI In The Classroom, https://www.forbes.com/advisor/education/it-and-tech/artificial-intelligence-in-school/#:~:text=60%25%20of%20Educators%20Use%20AI,reporting%20the%20highest%20usage%20rates, 23.04.2025.
Klein P. (1994), Całościowa ocena i interwencja w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa. W: A. Brzezińska, G. Lutomski (red.), Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów. Poznań, Zysk i S ka.
Klus Stańska D. (2000), Konstruowanie wiedzy w szkole. Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego.
Konecki K. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ledzińska M., Czerniawska E. (2011), Psychologia nauczania. Ujęcie poznawcze. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Luria A.R. (1969), Speech Development and the Formation of Mental Processes. W: M. Cole, I. Maltzman (eds.), A Handbook of Contemporary Soviet Psychology. New York, Basic Books.
Ministerstwo Rozwoju i Technologii (2018), Raport „Szkoła dla Innowatora: kształtowanie kompetencji proinnowacyjnych”, https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/raport-szkola-dla-innowatora-ksztaltowanie-kompetencji proinnowacyjnych, 25.04.2025.
Mizerek H. (2017), Studium przypadku w badaniach nad edukacją. Istota i paleta zastosowań. „Przegląd Pedagogiczny”, 21(1).
Montroy J.J., Bowles R.P., Skibbe L.E., McClelland M.M., Morrison F.J. (2016), The Development of Self Regulation Across Early Childhood. „Developmental Psychology”, 52(11).
PARP (2023), Wykorzystanie sztucznej inteligencji w edukacji, https://www.parp.gov.pl/component/publications/publication/wykorzystanie-sztucznej-inteligencji-w-edukacji, 23.04.2025.
Poddyakov N.N. (1977), Myshlenie doshkolnika [Preschooler’s thought]. Moscow, Pedagogika.
Ponomariovienė J., Jakavonytė Staškuvienė D. (2024), Solutions for Independent Goal Setting and Implementation of Primary School Students Fostering the Competence of Learning to Learn. „Education Sciences”, 14(4).
Schaffer H.R. (2005), Psychologia dziecka. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Schunk D.H., Zimmerman B.J. (eds.) (2012), Motivation and Self Regulated Learning. Theory, Research and Applications. New York–London, Routledge.
Szyling G. (2018), O informacji zwrotnej i jej relacjach z uczeniem się. Ku dydaktycznej refleksji nad perspektywą zmiany w kształceniu akademickim w Polsce. „Kwartalnik Pedagogiczny”, 249(3).
Świeży M. (2008), Metapoznanie w samoregulacji procesów uczenia. W: A. Niedźwieńska (red.), Samoregulacja w poznaniu i działaniu. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Venger L.A. (1988), The Origin and Development of Cognitive Abilities in Preschool Children. „International Journal of Behavioral Development”, 11(2).
Wood D. (1995), Społeczne interakcje jako tutoring. W: A.I. Brzezińska, G. Lutomski, B. Smykowski (red.), Dziecko wśród rówieśników i dorosłych. Poznań, Wydawnictwo Zysk i S ka.
Wood D. (2006), Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wygotski L.S. (1971), Wybrane prace psychologiczne. Warszawa, PWN.
Zimmerman B.J. (2012), Goal Setting: a Key Proactive Source of Academic Self Regulation. W: D.H. Schunk, B.J. Zimmerman (eds.) (2012), Motivation and Self Regulated Learning. Theory, Research and Applications.
New York–London, Routledge.
Zuckerman G.A., Venger A.L. (2015), Development of Learning Self dependence/Развитие учебной самостоятельности. Moscow, Open Institute for Developmental Education.
Źródła internetowe
Institute for the Future (2011), Future Work Skills 2020, Report, https://www.iftf.org/projects/future-work-skills-2020/, 30.04.2025.
