The Circumstances of the Fatal Accident of Lieutenant Edmund Grunwald of 2 June 1929 in Interwar Gdańsk
DOI:
https://doi.org/10.26881/rgtn.2024.07Keywords:
espionage, Free City of Gdańsk, unfortunate accident, Jan Henryk Żychoń, Edmund GrunwaldAbstract
Edmund Grunwald came from a family with well‑established military traditions and quickly rose through the ranks in his military career. Additionally, he was a handsome man who was unfortunately in love with a well‑known and beloved artist. However, during that time, his beloved was in a relationship with another man. To help Lieutenant Grunwald in this difficult situation, he was assigned to serve in Gdańsk alongside Captain (later Major) Jan Henryk Żychoń.
Edmund Grunwald was well‑liked by his peers, and his immediate superior held him in high regard. However, it was precisely in Gdańsk that tragedy struck. On 2 June 1929, he accidentally shot himself with the weapon he carried with him at all times. Despite investigations by the Polish gendarmerie and the Gdańsk police, rumours and speculation quickly arose about the circumstances of his death. The chief of Polish intelligence in the Free City of Gdańsk, Captain Jan Henryk Żychoń, was also implicated, as the accident occurred in his apartment.
The article sheds light on the circumstances surrounding Lieutenant Edmund Grunwald’s death, describes the investigation conducted in this case, and raises new questions about the weapon that caused the fatal shot. It turns out that the weapon indeed belonged to Żychoń, though it was Grunwald who used it on a daily basis.
Downloads
References
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
AIPN, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Katowicach [1945] 1983–1990, Ka 230/476.
AIPN, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Krakowie [1945] 1983–1990, Kr 010/7146.
Archiwum Państwowe w Gdańsku
APG, Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku, 259/1374.
Wojskowe Biuro Historyczne
WBH, Centralne Archiwum Wojskowe, Teczka personalna Edmunda Grunwalda, AP 6816.
Opracowania
Adreßbuch für Danzig und Vororte, Danzig 1928.
Bogacz D., Totalitaryzm pod kontrolą. O systemie władzy narodowych socjalistów w Wolnym Mieście Gdańsku (1930–1939), „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2005, t. 28, s. 239–268.
Borakiewicz W., Czy nowym patronem bydgoskiej ulicy jest podwójny agent?, wyborcza.pl, 17.12.2017, https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,22794574,dekomunizacja-ulic-czy-nowym-patronem-w-bydgoszczy-jest-podwojny.html [dostęp: 12.10.2023].
Brzeziecki A., Wielka gra majora Żychonia. As wywiadu kontra Rzesza, Kraków 2021.
Eberhardt P., Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej, „Dzieje Najnowsze” 2018, nr 50(2), s. 87–118.
Ein polnischer Offizer erfchoffen aufgefunden, „Danziger Zeitung”, 4.06.1929, Nr. 153, s. 3.
Gondek B., Jendrzejewski A., Pobyt i główne nurty działań oficera polskiego wywiadu mjr. Jana Henryka Żychonia na terenie Wolnego Miasta Gdańska (1928–1939), „Rocznik Gdański” 2017, t. 75/76, s. 19–32.
Jendrzejewski A., Polski wywiad wojskowy w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1920–1930, Gdańsk 2013.
Koreś D., Działania 1 Dywizji Jazdy w ramach Grupy Pościgowej gen. ppor. Stanisława Hallera (21–30 sierpnia 1920 r.) oraz w czasie boju pod Komarowem (31 sierpnia 1920 r.), „Rocznik Lubelski” 2013, t. 39, s. 108–146.
Kozubal M., Mogiła po złej stronie granicy, Rzeczpospolita, 23.03.2016, https://www.rp.pl/historia/art3811461 mogila po zlej stronie granicy [dostęp: 20.01.2024].
List protestacyjny w sprawie szkalowania dobrego imienia majora Jana Żychonia, Instytut Pamięci Narodowej, https://gdansk.ipn.gov.pl/pl2/aktualnosci/44694,List protestacyjny w sprawie szkalowania dobrego imienia majora Jana Zychonia.html [dostęp: 12.10.2023]
Majzner R., Dubicki T., Suchcitz A., W labiryncie oskarżeń. „Sprawa majora Żychonia” przed Morskim Sądem Wojennym w Londynie 1942–1943, Częstochowa 2015.
Mieszkowska A., Hanka Ordonówna. Miłość jej wszystko wybaczy, Warszawa 2019.
Obwieszczenie o drugich licytacjach, „Gazeta Lwowska”, 21.12.1937, nr 289, s. 4.
Oficer W.P. śmiertelnie postrzelony, „Kurjer Poranny”, 4.06.1929, nr 53, s. 4.
Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po Gdańsku wraz z terytorium Wolnego Miasta, Warszawa 1928.
Pepłoński A., Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Samobójstwo oficera polskiego, „Dziennik Bydgoski”, 6.06.1929, nr 128, s. 4.
Samobójstwo oficera polskiego w Gdańsku, „Słowo Pomorskie”, 16.06.1928, nr 137, s. 3.
Skóra W., Działalność gdańskiej ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920–1930, Poznań 2011.
Tragiczny zgon porucznika Edmunda Grunwalda, „Gazeta Gdańska, Gazeta Morska”, 6.06.1929, s. 7.
Treitod eines polonichen Offziers in Danzig, „Danziger Volksstimme”, 3.06.1929, Nr. 126, s. 3.
Wójtowicz L., Później szatan wstąpił w ludzi. Zapiski nie tylko z Wołynia, Lublin 2008.
Worochta [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 13:
Warmbrun–Worowo, red. W. Walewski, F. Sulimierski, B. Chlebowski, Warszawa 1893, s. 945–946.
Źródła internetowe
Buffaloe E., The 1906 FN Browning and the 1908 Colt: The First “Vest Pocket” Pistols, https://unblinkingeye.com/Guns/1908Colt/1908colt.html [dostęp: 22.01.2024].
Emanuel von Merta [w:] M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego. Serwis genealogiczny pod patronatem Stowarzyszenia Potomków Sejmu Wielkiego, https://www.sejm-wielki.pl/s/?lang=pl%3Bem%3DR&ei=696477&m=NG&select=input&t=PN&et=S&image=off&spouse=on&n=sw.74007&ad_closed=true [dostęp: 20.01.2024].
Jan Henryk Żychoń, Forum o Wojnach Światowych, https://www.dws.org.pl/viewtopic.php?f=29&t=131591 [dostęp: 18.12.2023].
Klotylda Antonina Maria von Merta [w:] M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego. Serwis genealogiczny pod patronatem Stowarzyszenia Potomków Sejmu Wielkiego, https://www.sejm-wielki.pl/b/sw.9333 [dostęp: 20.01.2024].
Akt prawny
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 14 lipca 1934 r. o podziale powiatu sokalskiego w województwie lwowskim na gminy wiejskie (Dz. U. nr 64, poz. 554).
Academic Scientific Journals
