Analiza instytucji wyłączenia możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia na podstawie standardów wynikających z orzecznictwa ETPCz

Abstrakt

Autorzy poddają analizie jeden z najbardziej kontrowersyjnych efektów legislacyjnych nowelizacji kodeksu karnego z 7 lipca 2022 r. w postaci możliwości wykluczenia warunkowego przedterminowego zwolnienia przy wymierzaniu kary dożywotniego pozbawienia wolności. Punktem odniesienia jest orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a zwłaszcza rozwinięty w tym orzecznictwie standard w postaci prawa do nadziei. Samo wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności dorosłemu sprawcy nie jest jako takie zakazane lub też uznawane za niezgodne z art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Problem z punktu widzenia zgodności z tym artykułem pojawia się wówczas, gdy wymierzona zostaje kara bezwzględnego dożywotniego pozbawienia wolności bez prawa do przedterminowego warunkowego zwolnienia (irreducible life sentence). Istotą prawa do nadziei nie jest obowiązek wcześniejszego wypuszczania na wolność osób skazanych na kary pozbawienia wolności, lecz konieczność zapewnienia takim osobom takiego mechanizmu przedterminowego zwolnienia, aby od samego początku odbywania kary wiedziały one, co muszą zrobić, aby mogły ubiegać się o takie zwolnienie. Znowelizowane przepisy art. 77 § 3 i 4 kodeksu karnego przewidujące możliwość orzeczenia przez sąd zakazu stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia w przypadku wymierzenia kary dożywotniego pozbawienia wolności są sprzeczne z wymogami prawa do nadziei. Dlatego też konieczna jest pilna nowelizacja tych przepisów, w przeciwnym razie Polska przegrywać będzie sprawy, które mogą być wnoszone przez osoby skazane na niepodlegające redukcji kary dożywotniego pozbawienia wolności.