Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweJózef Tischner wobec marksizmu. Wstępne rozpoznania
Słowa kluczowe:
Marksizm, komunizm, filozofia pracy, sprawa człowieka, etykaAbstrakt
Dla filozofii Józefa Tischnera, który był zwolennikiem fenomenologii i filozofii dialogu, marksizm był ważnym punktem odniesienia, zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym. Aspekt teoretyczny przejawia się w proklamowaniu szlachetnych idei, które miały wyzwolić człowieka z niewoli wyzysku i kłamstwa. A praktyczny, w polskim doświadczeniu Tischnera: był uczestnikiem i obserwatorem prób urzeczywistniania tych idei. Większość wniosków z obserwacji Tischnera, a także z lektur twórców i zwolenników marksizmu można znaleźć w jego książce „Polski kształt dialogu”. Kryterium, według którego filozof próbował analizować marksizm, jest „sprawa człowieka”. Polski myśliciel chciał wiedzieć, na ile marksizm, głoszący szlachetne idee, stwarza dobre warunki i inspiruje człowieka do tego, by mógł i chciał być sobą. Obszary, w których Tischner opisuje człowieka w świetle teorii i praktyki marksistowskiej, to: sposób rozumienia prawdy, pojęcie człowieka, natura pracy, etyka życia i miejsce chrześcijaństwa w życiu człowieka.
Downloads
Bibliografia
Bibliografia publikacji ks. Józefa Tischnera 1955‒1994, red. Szczerbińska T., B. Zalewska, Kraków 1995.
Bonowicz W., Tischner, Kraków 2020.
Courtois S., Werth N., Panné J.-L., Paczkowski A., Bartošek K., Margolin J.-L., Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, tłum. A. Nieuważny, B. Panné, K. Wakar, Warszawa 1999.
Ðilas M., Nowa klasa wyzyskiwaczy: analiza systemu komunistycznego, tłum. A Lisowski, Paryż 1957.
Dymarski Z., Wewnętrzna przestrzeń wolności a sprawa człowieka w ujęciu Józefa Tischnera, w: „Pedagogia Christiana”, 2018, nr 1, s. 81‒96; [DOI: http://dx.doi.org/10.12775/PCh.2018.004]
Dymarski Z., The art of ethics as the art of wise life in the concept of Józef Tischner, „Studies in East European Thought”, 2019, Issue 4, s. 375‒385; https://rd.springer.com/article/10.1007/s11212-019-09339-0
Engels F., Dialektyka przyrody, tłum. T. Zabłudowski, Warszawa 1979.
Galarowicz J., Józef Tischner wobec marksizmu, w: J. Galarowicz, Paradoksy egzystencji etycznej. Inspiracje: Ingarden ‒ Wojtyła ‒ Tischner, Kraków 2009, s. 225‒253
Garaudy R., Perspektywy człowieka: egzystencjalizm, myśl katolicka, marksizm, tłum. Z. Butkiewicz, J. Rogoziński, Warszawa 1968.
Gowin J., „Posłowie”, w: J. Tischner, Polski kształt dialogu, Kraków 2002, s. 261-310.
Heidegger M., List o humanizmie, tłum. J. Tischner, w: M. Heidegger, Znaki drogi, Warszawa 1999, s. 271‒312.
Jankowski H., Moralność jako forma świadomości społecznej, w: Filozofia marksistowska, Warszawa 1971, s. 605‒644.
Kłósak K., Materializm dialektyczny. Studia krytyczne, Kraków 1948.
Kłósak K., Z teorii i metodologii filozofii przyrody, Poznań 1980.
Kołakowski L., Marksistowskie korzenie stalinizmu, w: L. Kołakowski, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Londyn 1984, s. 244‒259.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, Warszawa 1989.
Kuczyński J., Homo creator. Wstęp do dialektyki człowieka, Warszawa 1976.
Kwapiszewski J., Filozofia ks. Józefa Tischnera jako źródło dialogu, Słupsk 1998.
Lebiedziński Wł., Tischnerowska metoda krytyki socjalizmu, Warszawa 1987.
Legięć J., Człowiek w filozofii pracy Józefa Tischnera, Kraków, 2012.
Łagosz M., Marks i idea końca religijności, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2018, nr 4, s. 235‒255.
Marks K., Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej. Tom pierwszy. Księga I., tłum. J. Heryng, M. Kwiatkowski, H. G. Lauer, L. Selen, Warszawa 1951.
Marks K., Engels F., Manifest komunistyczny, Warszawa 1949.
Marx Karol, Tezy o Feuerbachu, w: K. Marx, F. Engels, Dzieła, t. 3, tłum. K. Błeszyński, Warszawa 1975, s. 5‒8.
Mounier E., Co to jest personalizm?, tłum. A. Krasiński, w: E. Mounier, Co to jest personalizm? oraz wybór innych prac, Kraków 1960, s. 159‒252.
Schaff A., Marksizm a jednostka ludzka, Warszawa 1965.
Sève L., Marksizm a teoria osobowości, tłum. K. Piechocki, Warszawa 1975.
Sève L., Próba wprowadzenia do filozofii marksistowskiej, tłum. M. Druto, Warszawa 1988.
Stawrowski Z., O pewnej fundamentalnej iluzji. Polemiczny komentarz do myślenia politycznego Józefa Tischnera, w: Bądź wolność twoja, red. J. Jagiełło, Wł. Zuziak, Kraków 2005, s. 65‒82.
Szewczyk J., O istocie filozofii marksistowskiej, „Studia Filozoficzne” 1969, nr 1, s. 119‒132.
Tischner J., Filozofia i ludzkie sprawy człowieka, „Znak” 1973, nr 1, s. 18‒30.
Tischner J., Marksizm a teoria osobowości, „Znak” 1976, nr 5, s. 651‒668.
Tischner J., Polski kształt dialogu, Kraków-Warszawa-Lublin 1980.
Tischner J., Szyma T., Pracujemy w sercu kultury, „Tygodnik Powszechny” 1981, nr 25, s. 3.
Tischner J., Etyka solidarności, Kraków 1981.
Tischner J., Czym jest filozofia, którą uprawiam, w: J. Tischner, Myślenie według wartości, Kraków 1982, s. 9‒13.
Tischner J., Sztuka etyki, w: J. Tischner, Myślenie według wartości, Kraków 1982, s. 363‒373.
Tischner J., Polska jest Ojczyzną. W kręgu filozofii pracy, Paryż 1985.
Tischner J., Marksizm, w: Filozofia współczesna, red. J. Tischner, Kraków 1989, s. 242‒329.
Tischner J., Sprawa osoby – wstępne przybliżenie, „Logos i Ethos” 1992, nr 2, s. 5‒19.
Tischner J., Nieszczęsny dar wolności, Kraków 1993.
Tischner J., Spowiedź rewolucjonisty, Kraków 1993.
Tischner J., W krainie schorowanej wyobraźni, Kraków 1997.
Tischner J., Michnik A., Żakowski J., Między panem a plebanem, Kraków 1998.
Tischner J., Karoń-Ostrowska A., Spotkanie, Kraków 2003.
