Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWsparcie społeczne w sytuacji utraty wzroku w dorosłości
Słowa kluczowe:
niepełnosprawność wzroku, utrata wzroku, wsparcie społeczne, dorosłośćAbstrakt
Nabycie w fazie dorosłości poważnej, trwałej niepełnosprawności, jaką jest niewidzenie, uznaje się za krytyczne zdarzenie życiowe, które obniża dobrostan osoby i zwiększa zapotrzebowanie na wsparcie społeczne. Efektywność wsparcia zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników, wśród których zasadnicze znaczenie mają: charakter doświadczanych problemów, indywidualne cechy osoby ociemniałej oraz właściwości sieci społecznych. Skuteczne wsparcie ułatwia proces przystosowania do utraty wzroku oraz zapobiega zaburzeniom psychicznym i trwałemu pogorszeniu jakości życia. Brak lub niedostatek wsparcia społecznego, jak również jego niedostosowanie pod względem zakresu i rodzaju do aktualnych potrzeb i możliwości osoby tracącej wzrok odgrywa negatywną rolę w procesie radzenia sobie. Celem niniejszego artykułu jest dokonanie przeglądu i analizy wybranych badań dotyczących związków zachodzących między różnymi aspektami wsparcia społecznego, zwłaszcza emocjonalnego i instrumentalnego, a adaptacją do utraty wzroku w dorosłości. W tekście zaprezentowano badania, których wyniki mają dużą wartość aplikacyjną dla projektowania efektywnych modeli rehabilitacji dorosłych osób z nabytym niewidzeniem oraz wspomagania członków ich rodzin.
Downloads
Bibliografia
Abateneh A., Tesfaye M., Bekele S., Gelaw Y. (2013), Vision Loss and Psychological Distress among Ethiopians Adults: A Comparative Cross-Sectional Study, „PLoS ONE”, vol. 8(10): e78335.
Al-Khamisy D., Gosk U. (2015), Wsparcie społeczne osoby z niepełnosprawnością w modelu dialogowym [w:] Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności, J. Głodkowska (red.),Wydawnictwo APS, Warszawa.
Anusic I., Yap S.C., Lucas R.E. (2014a), Does personality moderate reaction and adaptation to major life events? Analysis of life satisfaction and affect in an Australian national sample, „Journal of Research in Personality”, no. 51, s. 69–77.
Anusic I., Yap S.C., Lucas R.E. (2014b), Testing set-point theory in a Swiss national sample: Reaction and adaptation to major life events, „Social Indicators Research”, no. 119, s. 1265–1288.
Bambara J. K., Wadley V., Owsley C., Martin R. C., Porter Ch., Dreer L. E. (2009), Family Functioning and Low Vision: A Systematic Review, „Journal of Visual Impairment & Blindness”, March, s. 137–149.
Becelewska D. (2005), Wsparcie emocjonalne w pracy socjalnej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Bishop G.D. (2007), Psychologia zdrowia, Wydawnictwo Astrum, Wrocław.
Bourner K., Reinhardt J. P., Horowitz A. (2006), The effect of rehabilitation service use on coping patterns over time among older adults with age-related vision loss, „Clinical Rehabilitation”, no. 20, s. 478–487.
Cimarolli V.R. (2006), Perceived overprotection and distress in adults with vision impairment, „Rehabilitation Psychology”, 51, s. 338–345.
Cimarolli, V. R., Boerner, K. (2005), Social support and well-being in adults who are visually impaired, „Journal of Visual Impairment & Blindness”, 99, s. 521–534.
Cimarolli V.R., Boerner K., Reinhardt J. P., Horowitz A. (2013), Perceived overprotection, instrumental support and rehabilitation use in elders with vision loss: A longitudinal perspective, „Psychology & Health”, vol. 28, no. 4, s. 369–383.
Cimarolli V., Reinhardt J., Horowitz A. (2006), Perceived overprotection: Support gone bad? „Journals of Gerontology: Series B: Psychological Sciences and Social Sciences”, no. 61, s. 18 –23.
Czerwińska K. (2016), Nagła utrata wzroku w okresie dorosłości – obszary i rodzaje wsparcia, [w:] Doświadczanie niepełnosprawności i choroby przewlekłej w perspektywie jednostki i rodziny, W. Wójcik, J. Golonka-Legut, A. Wąsiński (red.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka, Warszawa.
Fajfer-Kruczek I. (2014), Rodzina z osobą niepełnosprawną a znaczenie lokalnego systemu wsparcia społecznego, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych”, t. 18, nr 1, s. 21–32.
Horowitz A., Reinhardt J. P., Kennedy G. J. (2005), Major and subthreshold depression among older adults seeking vision rehabilitation services, „American Journal of Geriatric Psychiatry”, no. 13, s. 180–187.
Kirenko J. (2004), Dylematy wsparcia społecznego osób z niepełnosprawnością [w:] Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji, Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Knoll N., Schwarzer R. (2006), Prawdziwych przyjaciół... Wsparcie społeczne, stres, choroba i śmierą [w:] Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kotkowska-Szulżyk A. (2004), Wspieranie osób niepełnosprawnych w procesie rehabilitacji [w:] Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji, Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Krause A. (2004), Ryzyko osłabienia wsparcia społecznego jako podstawowy dylemat współczesnej rehabilitacji [w:] Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji, Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Kupisiewicz M. (2013), Słownik pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Łuszczyńska A. (2006), Wsparcie społeczne a stres traumatyczny [w:] Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Maciarz A., Janiszewska-Nieścioruk Z. (2004), Społeczne wspieranie osób niepełnosprawnych w procesie ich integracji [w:] Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji, Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z. (2010), Osobowośą, stres a zdrowie, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Ogryzko-Wiewiórowska M. (2008), Społeczna kondycja polskiej rodziny zmagającej się z niepełnosprawnością [w:] Osoby niepełnosprawne w społeczeństwie polskim w okresie transformacji, B. Skrętowicz, M. Komorska (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Palak Z. (2004), Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności a wieloaspektowośą wsparcia [w:] Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji, Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Piorunek M. (2015), Wkręgu działań pomocowych. Polifoniczność dyskursu [w:] Dymensje poradnictwa i wsparcia społecznego w perspektywie interdyscyplinarnej, M. Piorunek (red.), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Poznaniak W. (2008), O różnych obliczach wsparcia emocjonalnego raz jeszcze [w:] Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki, J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska (red.), Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk.
Reinhardt J. (2001), Effects of positive and negative support received and provided on adaptation to chronic visual impairment, „Applied Developmental Science”, no. 5, s. 76–85.
Schwarzer R., Knoll N. (2007), Functional roles of social support within the stress and coping process: A theoretical and empirical overview, „International Journal of Psychology”, vol. 42(4), s. 243–252.
Senra H., Vieira C. R., Nicholls E.G, Leal I. (2013), Depression and experience of vision loss in group of adults in rehabilitation setting: Mixed-methods pilot study, „Journal of Rehabilitation Research & Development”, vol. 50, no. 9, s. 1301–1314.
Sęk H., Cieślak R. (2006), Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne [w:] Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sowa J. (2004), Relacje interpersonalne w procesie wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych [w:] Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji, Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
