Schulz poza czasem

Autor

  • Stanisław Rosiek Uniwersytet Gdański

DOI:

https://doi.org/10.26881/sf.2017.10.02

Słowa kluczowe:

Bruno Schulz, biografia, dotknięcia historii, grafika, rysunek

Abstrakt

Schulz did not dwell in history. He lived apart from society, limiting his social contacts and giving them ritual forms. Generations of Polish Schulz scholars have seen him predominantly as an artist, an exceptional, unique writer, a “master of the Polish language,” while the Jewish diaspora has been approaching him in a very different way, mainly as a “symbol of the Holocaust and the loss that it caused.” These conflicting points of view point to a gap between art (literature) and history (biography). Schulz brought both domains together. He attempted to find and adopt a form of living in history and art that would let him keep at least some independence from the former. He believed that in writing or drawing it was possible to start “from oneself.” His artistic and literary works reveal a continuous endeavor to escape from history, if only in art. Was that possible at all? Can an artist escape from history, resist the power of temporality? The present essay is an attempt to address these questions. As a draughtsman, Schulz can hardly be placed in his epoch: he neither belongs to it, nor can be reduced to its norms. Except for his commissioned works, his oeuvre exists out of time, out of the artistic tradition, in three different genres: self-portrait, illustration, and compulsive drawing. It is characteristic that almost all his works from the third group are sketches. They seem to have no history, existing out of time and beyond the received conventions. Schulz’s sketch is a graphic gesture rather than an artistic activity. Whenever he tooka pen and a sheet of paper, he was everywhere and nowhere, always and never; out of time, imprisoned only in his present emotion. What is art for then? Under such circumstances, the major artistic controversies of the epoch seem irrelevant because something else is at stake. Schulz wanted to abolish the boundary between the draughtsman and the drawn, disappear in the act of creation, make that fact a fact of life. Does the literary work of the draughtsman follow the same principle? The final part of the essay is an argument for this hypothesis.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Stanisław Rosiek - Uniwersytet Gdański

Historyk literatury, eseista i wydawca. Pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Był członkiem redakcji „Litterariów”, „Punktu” i „Podpunktu”, a także rocznika „Punkt po Punkcie”. Współredagował z Marią Janion trzy tomy z serii „Transgresje”. Razem ze Stefanem Chwinem napisał książkę Bez autorytetu. Szkice (1981), za którą w 1983 roku otrzymał Nagrodę Fundacji Kościelskich. W latach dziewięćdziesiątych zajmował się kultem pośmiertnym Adama Mickiewicza (Zwłoki Mickiewicza. Próba nekrografii poety, 1997) oraz twórczością kilku pisarzy dwudziestowiecznych (Peiper, Schulz, Białoszewski). Współautor Słownika schulzowskiego (2002) oraz cyklu pięciu podręczników do nauki języka polskiego w szkołach średnich (Między tekstami, 2002–2005). W roku 2002 opublikował antologię Wymiary śmierci, w 2008 książkę [nienapisane], w 2010 Władzę słowa, a w 2014 drugą część nekrografii – Mickiewicz (po śmierci).

Bibliografia

Bienenstock Adolf. 1922. „Z wystawy wiosennej. Prace graficzne Brunona Schulza”. Chwila 1213.

Bolecki Włodzimierz. 1982. Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Bolecki Włodzimierz. 2017. Wenus z Drohobycza (o Brunonie Schulzu). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Breiter Emil. 1938. „Sanatorium pod Klepsydrą Schulza”. Wiadomości Literackie 23.

Breza Tadeusz. 1934. „Sobowtór zwykłej rzeczywistości”. Kurier Poranny 103.

Budzyński Wiesław. 2001. Schulz pod kluczem. Warszawa: Bertelsmann.

Czachowski Kazimierz. 1937. Najnowsza polska twórczość literacka 1935–1937 oraz inne teksty krytyczne. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.

Dudziński Bolesław. 1938. „Recenzja Sanatorium pod Klepsydrą”. Naprzod 96.

Fik Ignacy. 1935. „Literatura choromaniaków”. Tygodnik Artystów 15.

Gondowicz Jan. 2014. Trans-Autentyk. Nie-czyste formy Brunona Schulza. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Grzymała-Siedlecki Adam. 1934. „Etiudy płanetnicze”. Kurier Warszawski 11.

Kilian-Stanisławska Janina. 1930. Salon Wiosenny 1930. Gazeta Poranna. Ilustrowany dziennik informacyjny wschodnich kresów 9223.

Kitowska-Łysiak Małgorzata. 2007. Schulzowskie marginalia. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Korabiowski Wilchelm. 1935. „Spóźniona recenzja. Jeszcze o «Sklepach cynamonowych» Schulza”. Nowe Czasy 23.

Kossowska Irena. 2012. „Nowy człowiek” w poszukiwaniu tożsamości kulturowej. W Bruno Schulz. Rzeczywistość przesunięta. Katalog wystawy. Warszawa: Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.

Kossowski Łukasz. 2012. „Rzeczywistość przesunięta, czyli kilka słów o przygotowaniach do wystawy Brunona Schulza w warszawskim Muzeum Literatury”. Schulz/Forum 1.

Kozicki Wł.. 1930. „Z Salonu Wiosennego”. Słowo Polskie 141.

Lauterbach Artur. 1930. „Talent w ukryciu. O grafikach Brunona Schulca”. Chwila 4005.

Michalska Magdalena. 2001. „Polski protest”. Gazeta Wyborcza 138.

Miłosz Czesław. 1997. Historia literatury polskiej do roku 1939. Przeł. M. Tarnowska. Kraków: Znak.

Piwiński Leon. 1934. „«Sklepy cynamonowe»”. Wiadomości Literackie 6, 11 lutego.

Projekt, szkic, bozzetto. Materiały Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów 22–24 czerwca 1989. 1993. Red. M. Poprzęcka. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki.

Rosiek Stanisław. 2008. Bruno Schulz. Archeologia „ja” pisarza. W [nienapisane]. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Rosiek Stanisław. 2016. „Odcięcie. Siedem fragmentów”. Schulz/Forum 7.

Schulz Bruno. 2016. Księga listów. Zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Schulz Bruno. 2017. Szkice krytyczne. Koncepcja edytorska W. Bolecki, komentarze i przypisy M. Wójcik, oprac. językowe P. Sitkiewicz. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Skiwski Jan Emil. 1934. „Publicystyka literacka”. Gazeta Polska 52.

Speina Jerzy. 1974. Bankructwo realności. Proza Brunona Schulza. Poznań: PWN.

Sternbach Hermann. 1934. „Sklepy cynamonowe”. Miesięcznik Żydowski 4.

Stewe Al. 1921. „Z wystawy obrazów”. Świt 11.

Sz. G. „Dziwny poeta. Za kontuarem cynamonowych sklepów Bruno Schulza”. Głos Poranny 55.

Vogel Debora. 1930. „Bruno Schulz”. Judisk tidskrift 3.

Wiśniewska Natalia. 1933. „Literatura w malignie”. Epoka 33.

Witkiewicz Stanisław Ignacy. 1935. „Wywiad z Brunonem Schulzem”. Tygodnik Ilustrowany”, 28 kwietnia.

Wystawa żydowskich art.-malarzy. 1923. Przegląd Wileński 8.

Zemel Carol. 2010. „My, Żydzi polscy…”: tożsamości artystyczne Brunona Schulza. W Polak, Żyd, artysta: tożsamość a awangarda. Red. J. Suchan. Łodź: Muzeum Sztuki.

Pobrania

Opublikowane

2017-09-01

Jak cytować

Rosiek, S. (2017). Schulz poza czasem. Schulz/Forum, (10), 5–21. https://doi.org/10.26881/sf.2017.10.02

Numer

Dział

[odczytania]