Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweOd reaktywności do prewencji: systemowe wsparcie zachowań uczniów w modelu PBIS jako odpowiedź na współczesne wyzwania wychowawcze
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2025.54.12Słowa kluczowe:
zachowania problemowe, PBIS, prewencja, wsparcie nauczycieli, klimat szkoły, interwencja wychowawczaAbstrakt
Zachowania problemowe uczniów, szczególnie akty agresji i przemocy rówieśniczej, stanowią poważne wyzwanie dla współczesnych szkół. Nasilenie tych trudności wpływa nie tylko na klimat szkolny, ale także na wypalenie zawodowe nauczycieli i ich decyzję o odejściu z zawodu. W polskich szkołach coraz częściej podkreśla się brak przygotowania pedagogicznego do skutecznego reagowania na trudne sytuacje wychowawcze oraz niedostateczne wsparcie instytucjonalne. Jednym z obiecujących podejść, które może pomóc w przezwyciężeniu tych problemów, jest model PBIS (Pozytywne Interwencje i Wsparcie Zachowania). PBIS to oparte na dowodach naukowych podejście systemowe, które zakłada działanie na trzech poziomach: uniwersalnym (dla wszystkich uczniów), ukierunkowanym (dla grup wymagających dodatkowego wsparcia) oraz indywidualnym (dla jednostek z poważnymi trudnościami). Model ten promuje tworzenie bezpiecznego, wspierającego środowiska, wzmacnia pozytywne relacje między uczniami i ogranicza zachowania destrukcyjne. Artykuł prezentuje założenia PBIS, jego skuteczność oraz wskazuje na konieczność jego adaptacji w polskim systemie edukacji jako odpowiedzi na rosnące wyzwania wychowawcze i potrzeby nauczycieli.
Downloads
Bibliografia
Bastable E., Kittelman A., McIntosh K., Hoselton R. (red.) (2015), Do high schools implementing SWPBIS have lower rates of illegal drug and alcohol use? [PBIS evaluation brief], OSEP TA Center on Positive Behavioral Interventions and Supports.
Bradshaw C.P., Mitchell M.M., Leaf P.J. (2010), Examining the effects of schoolwide positive behavioral interventions and supports on student outcomes: Results from a randomized controlled effectiveness trial in elementary schools, Journal of Positive Behavior Interventions, 12(3): 133–148, https://doi.org/10.1177/1098300709334798.
Bradshaw C.P., Waasdorp T.E., Leaf, P.J. (2012), Effects of school-wide positive behavioral interventions and supports on child behavior problems, Pediatrics, 130(5): e1136–e1145, https://doi.org/10.1542/peds.2012-0243.
Brill S., McCartney A. (2008), Stopping the revolving door: Increasing teacher retention, Politics & Policy, 36(5): 750–774.
Center on PBIS, University of Oregon (n.d.), Retrieved from http://www.pbis.org.den Brok P., Wubbels T., Van Tartwijk J. (2017), Exploring beginning teachers’ attrition in the Netherlands, Teachers and Teaching, 23(8): 881–895.
Eck M., Naidoo J., Sachs-Israel M. (2016), The new global education agenda: Education 2030 – Developing the new education agenda: An inclusive, comprehensive and country-owned process, Globaalikasvatuksen ilmiöitä luokkahuoneessa Suomessa ja maailmalla, p. 33.
Gajdzica Z. (2020), Uczeń z lekką niepełnosprawnością intelektualną w szkole ogólnodostępnej. Nauczyciele o (nie)zmienianej sytuacji w kontekście kultury szkoły inkluzyjnej, PWN.
Gresham F.M. (2007), Response to Intervention and Emotional and Behavioural Disorders: Best Practices in Assessment, Assessment for Effective Intervention, 32(4): 214–222.
Hieneman M. (2015), Positive behavior support for individuals with behavior challenges, Behavior Analysis in Practice, 8(1): 101–108, https://doi.org/10.1007/s40617-015-0051-6.
Horner R.H., Monzalve M. (2018), A framework for building safe and effective school environments: Positive behavioral interventions and supports (PBIS), Pedagogická orientace, 28(4): 663–685, https://doi.org/10.5817/PedOr2018-4-663.
Horner R.H., Sugai G. (2015), School-wide PBIS: An example of applied behavior analysis implemented at a scale of social importance, Behavior Analysis in Practice, 8: 80–85.
Iovannone R., Anderson C., Scott T. (2017), Understanding setting events: What they are and how to identify them, Beyond Behavior, 26(3): 105–112.
Jolivette K., Barton-Arwood S., Scott T. M. (2001), Functional behavior assessment as a collaborative process among professionals, Education and Treatment of Children, 24: 298–313.
Kelm J.L., McIntosh K. (2012), Effects of school-wide positive behavior support on teacher selfefficacy, Psychology in the Schools, 49(2): 137–147, https://doi.org/10.1002/pits.20624.
Karlberg M., Angberg M., Beckmann L., Bengtsson P., Boström S., Domeij H., Eckerdal E.-L., Folkunger H., Heiestad F., Husberg H., Karlsson P., Nilsson G., Sandström K., Wallentin Å., Östnäs S. (2022), IBIS-PBS manual, version 6.0, Uppsala Universitet.
Kuyini A.B., Nasiru M.A., Cornish L. (2016), Exploring teachers’ concerns about student behaviour in Thailand primary schools, International Journal of Whole Schooling, 12(2): 64–82.
Landrum T.J., Kauffman J.M. (2006), Behavioural approaches to classroom management [w:] C.M. Evertson, C.S. Weinstein (red.), Handbook of classroom management: Research, practice, and contemporary issues (s. 47–71), Lawrence Erlbaum Associates.
Lewis T.J., McIntosh K., Simonsen B., Mitchell B.S., Hatton H.L. (2017), Schoolwide systems of positive behavior support: Implications for students at risk and with emotional/behavioral disorders, AERA Open, 3(2), https://doi.org/10.1177/2332858417711428.
Ogden T. (2003). Sosial kompetens och problembeteende i skolan: Kompetensutvecklande och problemlösande arbeite, Liber förlag.
Ogden T. (2009), Sosial kompetanse og problematferd i skolen (2nd ed.), Gyldendal Akademisk.
Pinkelman S.E., Horner R.H. (2019), Applying lessons from the Teaching-Family Model: Positive behavioral interventions and supports, Behavior Analysis in Practice, 42(2): 233–240.
Pyżalski J. (2012), Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Simonsen B., Myers D., DeLuca C. (2010), Teaching teachers to use prompts, opportunities to respond, and reinforcement, Teacher Education in Special Education, 33: 300–318, https://doi.org/10.1177/0888406409359905
Skura M. (2018), Relacje nauczyciela wspomagającego i nauczyciela wiodącego – temat wciąż otwarty, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 1(29): 66–86.
Smith B., Fox L. (2003), Systems of service delivery: A synthesis of evidence relevant to young children at risk of or who have challenging behavior, Center for Evidence-based Practice: Young Children with Challenging Behavior, http://www.challengingbehavior.org.
Sugai G., Horner R.H., Dunlap G., Hieneman M., Lewis T.J., Nelson C.M., Wilcox B. (2000), Applying positive behavioral support and functional behavioral assessment in schools, Journal of Positive Behavioral Interventions, 2: 131–143.
Tobin T.J., Horner R.H., Vincent C.G., Swain-Bradway J. (2012), If discipline referral rates for the school as a whole are reduced, will rates for students with disabilities also be reduced? PBIS Evaluation Brief, http://www.pbis.org/evaluation/evaluation_briefs/nov_12.aspx.
Waasdorp T.E., Bradshaw C.P., Leaf P.J. (2012), The impact of schoolwide positive behavioral interventions and supports on bullying and peer rejection: A randomized controlled effectiveness trial, Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 166(2): 149–156, https://doi.org/10.1001/archpediatrics.2011.755.
Wheeler J.J., Richey D.D. (2019), Behavior management: Principles and practices of positive behavior supports (4th ed.), Pearson.
