Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweUznanie jako kluczowa kategoria w procesie (re)konstruowania swojej tożsamości przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną
Słowa kluczowe:
tożsamość, uznanie, dorosłość, niepełnosprawność intelektualnaAbstrakt
Praca nad własną tożsamością, to jedno z ważniejszych zadań stojących przed człowiekiem, człowiekiem z niepełnosprawnością także. Budowanie tożsamości u osób z niepełnosprawnością intelektualną zależne jest od uznania pełnosprawnych, które warunkuje powodzenie tego procesu. Uznanie dorosłości tej grupy osób wyraża się m.in. poprzez relacje, kontakt z otoczeniem społecznym, świadome podejmowanie samodzielnych decyzji, dokonywanie wyborów, kierowanie się własnymi potrzebami, aspiracjami i planami życiowymi. Celem artykułu jest zaprezentowanie wyników badań dotyczących doświadczania i interpretowania przez dorosłe osoby z umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną uznania/deficytu uznania kształtującego ich tożsamość. Zaprezentowane badania zostały przeprowadzone w orientacji jakościowej, pozwalającej zastosować metodę biograficzną oraz wywiad narracyjny. Analiza materiału empirycznego ukazała biografie osób, które poprzez swoje narracje przedstawiły zdarzenia i sytuacje konstruujące ich tożsamość.
Downloads
Bibliografia
Bauman Z. (2006), Płynna nowoczesność, Wydawnictwo WL, Kraków.
Baszczak B. (2011), Tożsamość człowieka a pojęcie narracji, Analiza i Egzystencja, 14.
Bobako M. (2012), Zaklinanie nowoczesności. Axel Honneth i moralna gramatyka filozoficznych przemilczeń [w:] A. Honneth, Walka o uznanie, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
Borowska-Beszta B. (2012), Niepełnosprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Byczkowska U., Nosarzewska S., Żyta A. (2003), Bycie dorosłym czy „wiecznym dzieckiem”? Dorosłość osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną [w:] K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.), Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Na pograniczach pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Chase S.E. (2009), Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów [w:] N.K. Denzin Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Cytowska B. (2012), Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Fraser N., Honneth A (2003), Redystrybucja czy uznanie? Debata polityczno-filozoficzna, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Giddens A. (2012), Socjologia, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Gudkova S. (2012), Wywiad w badaniach jakościowych [w:] D. Jemielnik (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Gustavsson A., Zakrzewska-Manterys E. (red.) (1997), Upośledzenie w społecznym zwierciadle, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
Hegel G. W. F. (1963), Fenomenologia ducha, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Honneth A. (2004), Recognition and Justice. Outline of a Plural Theory of Justice, Acta Sociologica, 47, 4.
Honneth A. (2012), Walka o uznanie. Moralna gramatyka konfliktów społecznych, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
Jarymowicz M., Szustrowa T. (1980), Poczucie własnej tożsamości – Źródła, funkcje regulacyjne [w:] J. Rejkowski (red.), Osobowość a społeczne zachowania się ludzi, PWN, Warszawa.
Kijak R. (2016), Dorośli z głębszą niepełnosprawnością intelektualną jako partnerzy, małżonkowie i rodzice, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Kowalik S. (2007), Psychologia rehabilitacji, Wydawnictwo WSiP, Warszawa.
Krause A. (2000), Integracyjne złudzenie ponowoczesności (sytuacja ludzi niepełnosprawnych), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Kubinowski D. (2011), Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia-Metodyka-Ewaluacja, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Kumaniecka-Wiśniewska A. (2006), Kim jestem? Tożsamość kobiet upośledzonych umysłowo, Wydawnictwo akademickie „Żak”, Warszawa.
Malewska-Peype H. (2005), Jednostka w mieniającym się świecie, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, 1.
Minczakiewicz E. M. (2004), Dorastanie osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w obszarze zainteresowania nauk o zdrowiu i wychowaniu [w:] Gajdzica Z., Klinik A. (red.), Wątki zaniedbane, zaniechane, nieobecne w procesie edukacji i wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Myśliwczyk I. (2019), Uznanie dorosłości człowieka z niepełnosprawnością. Studium socjopedagogiczne narracji osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębszym, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Nowak-Dziemianowicz M. (2016), Walka o uznanie w narracjach. Jednostka i wspólnota w procesie poszukiwania tożsamości, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Nowak-Dziemianowicz M. (2018), Koncepcje uznania w perspektywie pedagogiki ogólnej jako alternatywa wobec neoliberalnej wizji współczesnego świata, Forum Pedagogiczne, 1: 167.
Rękosiewicz M. (2011), „Kim jestem?” Tożsamość nastolatków z niepełnosprawnością intelektualną, Remedium, 4 (218).
Rękosiewicz M., Brzezińska A.I. (2011), Kształtowanie się tożsamości w okresie dzieciństwa i dorastaniu u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola rodziny i szkoły, Studia Edukacyjne, 18.
Rosner K. (1999), Narracja jako struktura rozumienia, Teksty Drugie, 3.
Rzedzicka K. (2000), Inny w edukacji [w:] A. Rakowska, J. Baran (red.), Dylematy pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Rzeźnicka-Krupa J. (2011), Niepełnosprawność i pedagogika. Pytanie o podmiot a kwestia tożsamości i zmiany paradygmatycznej dyscypliny, Studia z Teorii Wychowania, 2, 1 (2).
Schûtze F. (2012), Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne [w:] K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii, NOMOS, Kraków.
Stelter Ż. (2009), Dorastanie osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Trąbka A. (2014), Tożsamość rekonstruowana. Znaczenie migracji w biografiach, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Woynarowska A. (2010), Niepełnosprawność intelektualna w publicznym i prywatnym dyskursie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Zakrzewska-Manterys E. (2016), Niepełnosprawny jako self-adwokat działający w imieniu i na rzecz innych niepełnosprawnych [w:] Zakrzewska-Manterys E., Niedbalski J. (red), Samodzielni, zaradni, niezależni. Ludzie niepełnosprawni w systemie polityki, pracy i edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Żółkowska T. (2006), Podmiotowość osób z niepełnosprawnością intelektualną w teorii i praktyce [w:] Cz. Kosakowski (red.), Dyskursy pedagogiki specjalnej, pomiędzy teoria a praktyką, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Żyta A. (2011), Życie z zespołem Downa. Narracje biograficzne rodziców, rodzeństwa i dorosłych osób z zespołem Downa, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
