Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWykluczeni. Perspektywa biograficzna osób z umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną
Słowa kluczowe:
wykluczenie, niepełnosprawność intelektualna, dorosłość, badania biograficzneAbstrakt
Zrealizowane badania zostały ulokowane w nurcie badań konstruktywistycznych, interpretatywnych, co umożliwiło zastosowanie metody biograficznej. W ramach projektu badawczego wykorzystano pięć indywidualnych, pogłębionych i częściowo ustrukturalizowanych wywiadów oraz analizę narracji. Wykorzystanie metody biograficznej stworzyło możliwość analizy wycinka rzeczywistości – kreowanego przez dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną – który pozwala poznać ich świat przeżyć wewnętrznych, świat ich emocji, oczekiwań, nadziei i nastawień, ale także lęków i obaw. Próba poznania i zrozumienia świata społecznego przechowywanego w pamięci tej grupy osób pozwoliła uzyskać wiedzę „prawdziwą” o obszarach ich wykluczenia z życia społecznego. Opowiedziane narracje ukazują trudną dorosłość i wynikające z tego problemy dnia codziennego. Ograniczenia, nakazy, deprywacja potrzeb powodują, że konstruowana przez nosicieli biografii rzeczywistość przesycona jest żalem, złością, rozczarowaniem, smutkiem, tęsknotą za normalnością. Wykluczenie w różnych płaszczyznach życia społecznego nie pozwala narratorom rozwijać się, otworzyć się na ludzi, budować z nimi relacji. Skutkuje to ograniczonym udziałem dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną w szeroko rozumianej normalności.
Downloads
Bibliografia
Balcerzak-Paradowska B. (2008), Znaczenie rodziny dla jakości życia osoby niepełnosprawnej [w:] L. Frąckiewicz (red.), Przeciw wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
Bauman Z. (1998), Zbędni, niechciani, odtrąceni – czyli o biednych w zamożnym świecie, Kultura i Społeczeństwo, 2: 3–18.
Bron A. (2017), O badaniach biograficznych krytycznie. Nauka o wychowaniu, Studia Interdyscyplinarne, 1 (4): 16–34.
Czapiński J. (2009), Niepełnosprawność [w:] J. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza społeczna 2009. Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
Erenc J. (2008), Bycie innym. Problem wykluczenia i izolacji ludzi niepełnosprawnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Fajfer-Kruczek I. (2015), Wykluczenie społeczne osób z niepełnosprawnością w środowisku lokalnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Fidelus A. (red.) (2011), Oblicza wykluczenia i marginalizacji społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała S. Wyszyńskiego, Warszawa.
Fidelus A. (2011), Działania inercyjne wobec osób wykluczonych i marginalizowanych społecznie [w:] A. Fidelus (red.), Oblicza wykluczenia i marginalizacji społecznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa.
Frąckiewicz L. (2008), Niepełnosprawni – wykluczeni i osamotnieni [w:] L. Frąckiewicz (red.), Przeciw wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
Frieske K.W. (1997), Ofiary sukcesu. Zjawiska marginalizacji społecznej w Polsce, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Frieske K.W. (1999), Marginalność społeczna [w:] Encyklopedia socjologii, t. 2, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Hulek A. (1978), Bariery społeczne w rehabilitacji i kształceniu osób upośledzonych na zdrowiu, Szkoła Specjalna, 3.
Janus E. (2016), Psychologia w pracy terapeuty zajęciowego. Wybrane zagadnienia, Difin, Warszawa.
Kaczorowski K.P. (2016), Badania innych kultur a różnorodność metod biograficznych. Szanse i wyzwania w praktyce badawczej na przykładzie badań kurdyjskich migrantów w Stambule [w:] M. Piorunek (red.), Badania biograficzne i narracyjne w perspektywie interdyscyplinarnej Aplikacje – Egzemplifikacje – Dylematy metodologiczne, Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Kaźmierska K., Waniek K. (2020), Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Klimczak W., Kubiński G., Sikora-Wiśniewska E. (2017), Wykluczenie społeczne w Polsce. Wybrane zagadnienia, Exante, Wydawnictwo Naukowe, Wrocław.
Kościńska E. (2006), Choroba przewlekła jako czynnik wykluczający ludzi z życia zawodowego i społecznego (na przykładzie badań osób z cukrzycą typu II) [w:] K. Białobrzeska, S. Kawula (red.), Wykluczenie i marginalizacja społeczna. Wokół problemów diagnostycznych i reintegracji psychospołecznej, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń.
Kotlarska-Michalska A. (2005), Przyczyny i skutki marginalizacji w Polsce [w:] K. Marzec- -Holka (red.), Marginalizacja w problematyce pedagogiki społecznej i praktyce pracy socjalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Kowalak T. (1998), Marginalność i marginalizacja społeczna, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Kwaśniewski J. (1997), Przedmowa [w:] J. Kwaśniewski (red.), Kontrola społeczna procesów marginalizacji, Interart, Warszawa.
Maciarz A. (2005), Normalizacja szansą likwidacji społecznego upośledzenia osób niepełnosprawnych [w:] Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Sfery życia osób z niepełno- sprawnością intelektualną, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Nowak A. (2012), Zagrożenie wykluczeniem społecznym kobiet niepełnosprawnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Oliwa-Ciesielska M. (2004), Piętno nieprzypisania. Studium o wyizolowaniu społecznym bezdomnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Pilch T. (2011), Źródła i mechanizmy wykluczenia społecznego [w:] T. Lewowicki, A. Szczurek- -Boruta, J. Suchodolska (red.), Pedagogika międzykulturowa wobec wykluczenia społecznego i edukacyjnego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Silver H. (1994), Social Exclusion and Social Solidarity: Three Paradigms, „International Labour Review”, no. 5-6, p. 539.
Schűtze F. (2012), Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne [w:] K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii, NOMOS, Kraków.
Stuchliński J.A. (2011), Ważniejsze aspekty moralne wykluczenia i marginalizacji społecznej [w:] A. Fidelus (red.), Oblicza wykluczenia i marginalizacji społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała S. Wyszyńskiego, Warszawa.
Szarfenberg R. (2007), Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne [w:] G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny (red.), Polityka społeczna. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Włodarek G., Ziółkowski M. (red.), (1990) Metoda biograficzna w socjologii, PWN, Warszawa– Poznań.
Wojciechowski F., Świgost M. (2015), Uczestnictwo społeczne osób z niepełnosprawnościami – bariery i oczekiwania, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 19: 25–42.
