Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweZnaczenie oceny niepełnosprawności dla siły relacji interpersonalnej kobiet z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
Słowa kluczowe:
siła relacji interpersonalnej, ocena niepełnosprawności, kobiety z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, niepełnosprawność ruchowaAbstrakt
Przegląd dotychczasowej literatury naukowej pozwala stwierdzić brak dostatecznej liczby prac empirycznych traktujących o kobietach z niepełnosprawnością ruchu w kontekście ich psychospołecznego funkcjonowania, mimo iż w coraz większym stopniu obserwowalne jest zjawisko feminizacji niepełnosprawności. Celem przeprowadzonego badania była analiza związku pomiędzy siłą relacji interpersonalnej a oceną niepełnosprawności u kobiet z uszkodzeniem narządu ruchu. Badaniom zostało poddanych 90 kobiet z uszkodzeniem rdzenia kręgowego. Zastosowano następujące narzędzia badawcze: Skalę Pierwotnej i Wtórnej Oceny Niepełnosprawności (SPWON) R. E. Dean i P. Kennedy’ego zaadaptowaną do polskich warunków przez S. Byrę oraz Kwestionariusz Siły Relacji Interpersonalnej (KSRI) A. Zbieg i A. Słowińskiej. Ustalono istnienie istotnej statystycznie zależności pomiędzy uwzględnionymi zmiennymi, która okazała się nie tak silna jak przewidywano. Zasadne jest wskazanie innych dróg wyjaśniania omawianego zjawiska.
Downloads
Bibliografia
Amsters D., Schuurs S., Perhouse K., Power B., Harestad Y., Kendall M., Kuipers P. (2016), Factors which facilitate or impede interpersonal interactions and relationships after spinal cord injury: a scoping review with suggestions for rehabilitation, Rehabilitation Research and Practice, 1: 1–13, doi:10.1155/2016/9373786.
Barclay L., McDonald R., Lentin P., Bourke-Taylor H., (2016), Facilitators and barriers to social and community participation following spinal cord injury, Australian Occupational Therapy Journal, 63 (1): 19–28.
Beauregard L., Noreau L. (2010), Spouse of person with spinal cord injury: impact and coping, British Journal of Social Work, 40: 1945–1959.
Byra S. (2012), Przystosowanie do życia z niepełnosprawnością ruchową i chorobą przewlekłą, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Byra S. (2014), Nadzieja podstawowa i percepcja własnej niepełnosprawności a radzenie sobie osób z urazem rdzenia kręgowego, Hygeia Public Health, 49 (4): 825–832.
Byra S. (2017), Pozytywne zmiany w percepcji kobiet z nabytą niepełnosprawnością ruchową, Roczniki Pedagogiczne, 9 (45): 19–41.
Byra S. (2018a), Ocena niepełnosprawności – konceptualizacje i próby pomiaru, Przegląd Badań Edukacyjnych, 26: 173–194.
Byra S. (2018b), Rola oceny niepełnosprawności i orientacji pozytywnej w inicjowaniu osobistego wzrastania u osób z nabytą niepełnosprawnością ruchową [w:] J. Głodkowska, K. Sipowicz, I. Patejuk-Mazurek (red.), Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa, 227–247.
Byra S. (2019), Pierwotna i wtórna ocena niepełnosprawności – predykcyjna rola zmiennych socjodemograficznych i związanych z niepełnosprawnością, Szkoła Specjalna, 1: 15–18.
Byra S., Parchomiuk M. (2015), Przywiązanie a satysfakcja małżeńska współmałżonków osób z niepełnosprawnością ruchową, Studia nad Rodziną UKSW, 1: 200–220.
Byra S., Parchomiuk M. (2016), Obraz siebie i małżeństwa u współmałżonków osób z niepełnosprawnością ruchową. Perspektywa stygmatyzacji przeniesionej, Formum Pedagogiczne, 1: 247–265.
Byra S., Parchomiuk M. (2017), Courtesy stigma and self-concept in partners of individuals with a physical disability, Człowiek-Niepełnosprawność-Społeczeństwo, 2 (36): 25–42.
Chevalier Z., Kennedy P., Sherlock O. (2009), Spinal cord injury, coping and psychological adjustment: a literature review, Spinal Cord, 47 (11): 778–782.
Craig A., Perry N., Guest R., Tran Y., Middleton J. (2015), Adjustment following chronic spinal cord injury: determining factors that contribute to social participation, British Journal of Health Psychology, 20 (4): 807–823, doi:10.1111/bjhp.12143.
Cramp J., Connolly M., Cosby J., Ditor D., Courtois F. (2014), The impact of urinary incontinence on sexual function and sexual satisfaction in women with spinal cord, Sexuality & Disability, 32 (3): 397–412.
Craven B.C., Musselman K.E. (2018), Improving the care of women with spinal cord injury: rehabilitation professionals as agents of change, Journal of Spinal Cord Medicine, 42 (1): 1–2.
Dean R.E., Kennedy P. (2009), Measuring appraisals following acquired spinal cord injury: A preliminary psychometric analysis of the appraisal of disability, Rehabilitation Psychology, 54 (2): 222-231.
Dunn D.S., (2015), The social psychology of disability, New York, Oxford University Press.
Dunn D.S., Brody C. (2008), Defining a good life following acquired physical disability, Rehabilitation Psychology, 53 (4): 413–425.
Eaton R., Jonesl K., Duff J. (2018), Cognitive appraisals and emotional status following a spinal cord injury in post-acute rehabilitation, Spinal Cord, 56 (12): 1151–1157.
Elliot T.R., Kurylo M., Chen Y., Hicken B. (2002), Alcohol abuse history and adjustment following spinal cord injury, Rehabilitation Psychology, 47 (3): 278–290.
Gabryś A. (2018), Doświadczenia macierzyństwa kobiet z niepełnosprawnością ruchu, Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych, 27(2): 127–141.
Gabryś A. (2019a), Czynniki utrudniające realizację życia seksualnego przez kobiety z niepełnosprawnością ruchową, Szkoła Specjalna, 2: 95–107.
Gabryś A. (2019b), Siła relacji interpersonalnej a sytuacyjne radzenie sobie u kobiet z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 35: 11–23.
Herberg J., Kozłowska M. (2017), Relacje interpersonalne z perspektywy rozwoju człowieka, Relacje. Studia z Nauk Społecznych, 4: 35–48.
Heszen I. (2015), Psychologia stresu, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Holmgren T., Amanda L., Hocaloski S., Hamilton L.J., Hellsing I., Elliott S., Hultling C., Krassioukov A.V. (2018), The influence of spinal cord injury on breastfeeding ability and behavior, Journal of Human Lactation, 34 (3), doi:10.1177/0890334418774014.
Kaiser S., Kennedy, P. (2011), An exploration of cognitive appraisals following spinal cord injury, Psychology, Health & Medicine, 16 (6): 708–718.
Keany K.C., Glueckauf R.L. (1993), Disability and value change: an overview and reanalysis of acceptance of loss theory [w:] R.P. Marinelli, A.E. Dell Orto (red.), The Psychological social impact of disability, New York, 199–210.
Kennedy P., Evans M., Sandhu N. (2009), Psychological adjustment to spinal cord injury: the contribution coping, hope and cognitive appraisal, Psychology, Health & Medicine, 14 (1): 17–33.
Kennedy P., Kilvert A., Hasson L. (2016), A 21-Year longitudinal analysis of impact, coping, and appraisals following spinal cord injury, Rehabilitation Psychology, 61 (1): 92–101.
Kennedy, P., Lude, P., Elfström, M.L., Smithson E. (2010), Cognitive appraisals, coping and quality of life outcomes: a multi-centre study of spinal cord injury rehabilitation, Spinal Cord, 48: 762–769.
Lazarus R. (2006), Emotions and interpersonal relationships: toward a person-centered conceptualization of emotions and coping, Journal of Personality, 74 (1): 9–46.
Lazarus R., Folkman S. (1984), Stress, appraisal, and coping, Springer, New York.
Lee A.H.X., Wen B., Walter M., Hocaloski S., Hodge K., Sandholdt N., Hultling C., Elliott S., Krassioukov A.V. (2019), Prevalence of postpartum depression and anxiety among women with spinal cord injury, The Journal of Spinal Cord Medicine, 1–6. doi:10.1080/10790268.2019.1666239.
Maasoumi R., Zarei F., Merghati-Khoei E., Lawson T., Emami-Razavi S.H. (2018), Development of sexual needs rehabilitation framework in women post-spinal cord injury: a study from Iran, Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 99 (3): 548–554, doi:10.1016/j.apmr.2017.08.477.
McColl M.A. (2017), Rehabilitation and social support for disability, Physical and Rehabilitation Medicine, 29 (1–4): 419–440.
McDonald S.D., Goldberg-Looney L.D., Mickens M.N., Perrin P.B., Ellwood M.S., Mutchler B.J. (2018), Appraisals of disability primary and secondary scale short form (ADAPSS-sf): psychometrics, one-year stability, and association with mental health among U.S. Military Veterans with spinal cord injury, Rehabilitation Psychology, 6 (3): 372–382.
Mitra M., Akobirshoev I., Moring N.S., Long-Bellil L., Smeltzer S.C., Smith L.D., Iezzoni L.I. (2017), Access to and satisfaction with prenatal care among pregnant women with physical disabilities: findings from a national survey, Journal of Women’s Health, 26 (12): 1356–1363.
Niewiadomska I., Chwaszcz J. (2010), Podmiotowy mechanizm readaptacyjny: spostrzeganie jakości kontaktów społecznych [w:] I. Niewiadomska, J. Chwaszcz (red.), Jak skutecznie zapobiegać karierze przestępczej, Drukarnia TEKST, Lublin.
Nowak A. (2012), Zagrożenie wykluczeniem społecznym kobiet niepełnosprawnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Parashar D. (2015), The trajectory of hope: pathways to find meaning and reconstructing the self after a spinal cord injury, Spinal Cord, 53: 565–568.
Pearcey T.E., Yoshida K.K., Renwick R.M. (2007), Personal relationship after a spinal cord injury, International Journal of Rehabilitation Research, 30 (30): 209–219.
Pekenham K.I., Rinaldis M. (2001), The role of illness, resources, appraisal, and coping strategies in adjustment to HIV/AIDS: the direct and buffering effects, Journal of Behavioral Medicine, 24: 259–279.
Pentland W., Walker J., Minnes P., Tremblay M., Brouwer B., Gould M. (2002), Women with spinal cord injury and the impact of aging, Spinal Cord, 40: 374–387.
Peter C., Müller R., Post M.W.M., Leeuwen van C.M., Werner C.S., Geyh S. (2014), Psychological resources, appraisals, and coping and their relationship to participation in spinal cord injury: a path analysis, Archives of Physical Medicine Rehabilitation, 95 (9): 1662–1671.
Robertson K., Dawood R., Ashworth F. (2020), Vaginal delivery is safely achieved in pregnancies complicated by spinal cord injury: a retrospective 25-year observational study of pregnancy outcomes in a national spinal injuries centre, BMC Pregnancy Childbirth, 20 (56), doi:10.1186/s12884-020-2752-2.
Robinson-Whelen S., Taylor H.B., Hughes R.B., Wenzel L., Nosek M.A. (2014), Depression and depression treatment in women with spinal cord injury, Spinal Cord Injury Rehabilitation, 20 (1): 23–31.
Samuel V.M., Moses J., North N., Smith H., Thorne K. (2007), Spinal cord injury rehabilitation: experience of women, Spinal Cord, 45: 758–764.
Smeltzer S.M., Wint A.J., Ecker J.L., Iezzoni L.I., (2017), Labor, delivery, and anesthesia experiences of women with physical disability, Birth, 44 (4): 315–324.
Terril A.L., Molton I.R. (2019), Frequency and impact of midlife stressors among men and women with physical disability, Disability and Rehabilitation, 41 (15): 1760–1767.
Tough H., Siegrist J., Fekete Ch. (2017), Social relationships, mental health and wellbeing in physical disability: a systematic review, BMC Public Health, 17 (414): 1–18, doi: 10.1186/s12889-017-4308-6.
Wright B.A. (1983), Physical disability: A psychosocial approach, HarperCollins Publishers, New York.
Wołowicz-Ruszkowska A. (2013), Zanikanie? Trajektorie tożsamości kobiet z niepełnosprawnością, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
World Health Organization (2001), International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF, World Health Organizations, Geneva.
Zbieg A., Słowińska A., Żak B. (2015), Siła relacji interpersonalnej- wstępna weryfikacja koncepcji i metody pomiarowej, Psychologia Społeczna, 3 (34): 335–351.
