Uniwersyteckie Czasopisma NaukowePozytywne zmiany w percepcji matek dzieci z niepełnosprawnością – struktura i uwarunkowania
Słowa kluczowe:
wzrost potraumatyczny, matki dzieci z niepełnosprawnością, zaangażowanie w porces wzrastania/inicjowanie wzrostu, nadzieja podstawowa, poczucie własnej skutecznościAbstrakt
W artykule przedstawiono wyniki badań własnych poświęconych wzrostowi potraumatycznemu matek dzieci z niepełnosprawnością. W toku analiz określono strukturę tego wzrostu w jego podstawowych obszarach, jak zmiany w percepcji siebie, relacjach z innymi, docenianiu życia i w sferze duchowej. Zweryfikowano ponadto zależności między wzrostem (w zakresie ogólnym oraz obszarach szczegółowych) a zmienną zaangażowania w proces osobistego wzrastania, obejmującą komponenty w postaci pewności siebie w dokonywaniu zmian, planowanie i realizowanie celów, dążenie do równowagi życiowej, poszukiwanie nowych możliwości. Analizując charakter relacji między wzrostem a jego inicjowaniem (zaangażowaniem) poddano weryfikacji udział zmiennych moderujących – nadziei podstawowej oraz poczucia własnej skuteczności. Badania zrealizowano z udziałem 102 matek dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniami ze spektrum autyzmu oraz z niepełnosprawnością ruchową. Wykorzystano następujące narzędzia: The Post–traumatic Growth Inventory, Kwestionariusz Nadziei Podstawowej BHI-12, Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności Skalę Zaangażowania w Proces Osobistego Wzrastania. Wykazano istotne dodatnie powiązania zmiennej wzrostu w jego wymiarze ogólnym oraz niektórych obszarach z wybranymi wskaźnikami zaangażowania, ponadto predykcyjny udział niektórych wskaźników zaangażowania w wyznaczaniu procesu wzrostu. Potwierdzono moderującą rolę nadziei podstawowej oraz poczucia własnej skuteczności w ustalaniu relacji między zaangażowaniem w proces osobistego wzrastania a pozytywnymi zmianami u matek dzieci z niepełnosprawnością.
Downloads
Bibliografia
Bandura A. (1977), Self-efficacy: toward a unifing theory of behavioral change, „Psychological Review”, vol. 84(2), s. 191–215.
Bandura A. (1991), Human agency: the rhetoric and the reality, „American Psychologist”, vol. 46(2), s.157–162.
Bayat M. (2007), Evidence of resilience in families of children with autism, „Journal of Intellectual Disability Research”, vol. 51(9), s. 702–714.
Byra S. (2016), Posttraumatic growth in people with traumatic long-term spinal cord injury: predictive role of basic hope and coping, „Spinal Cord”, vol. 54, s. 478–482.
Carona C., Pereira M., Moreira H., Silva N., Canavarro M.C. (2013), The disability paradox revisited: quality of life and family caregiving in pediatric cerebral palsy, „Journal of Child and Family Studies”, vol. 223, s. 971–986.
Caruso N. (b.r.w), „It’s been a good journey overall”. A qualitative investigation into posttraumatic growth in mothers of children with Autism Spectrum Disorder. Research raport, http://www.autismsa.org.au/Media/Default/Research%20Documents/3%20%20COPY%20OF%20FINAL%20REPORT.pdf [dostęp: 10.04.2017].
Counselman-Carpenter E.A. (2016), The presence of posttraumatic growth (PTG) in mothers whose children are born unexpectedly with Down syndrome, „Journal of Intellectual and Developmental Disability”.
Crown N.J. (2009), Parenting a child with disabilities: personal reflections, „Journal of Infant, Child, and Adolescent Psychotherapy”, vol. 8(1), s. 70–82.
Delle Fave A., Fianco A., Sartori R.D.G. (2015), Psychological and relational resources in the experience of disability and caregiving [w:] Positive psychology in practice: promoting human flourishing in work, health, education, and everyday life, ed. by Stephen Joseph, John Wiley & Sons Inc., http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781118996874.ch36/pdf [dostęp: 16.04.2017].
Glidden L.M., Natcher A.L. (2009), Coping strategy use, personality, and adjustment of parents rearing children with developmental disabilities, „Journal of Intellectual Disability Research”, vol. 53(12), s. 998–1013.
Green S.E. (2007), „We’re tired, not sad”: Benefits and burdens of mothering a child with a disability, „Social Science and Medicine”, vol. 64, s. 150–163.
Greer F.A., Grey I.M., McClean B. (2006), Coping and positive perceptions in Irish mothers of children with intellectual disabilities, „Journal of Intellectual Disabilities”, vol. 10(3), s. 231–248.
Hastings R.P., Taunt H. (2002), Positive perceptions in families of children with developmental disabilities, „American Journal on Mental Retardation”, vol. 107(2), s. 116–127.
Hornby G. (1992), A review of fathers’ accounts of their experiences of parenting children with disabilities, „Disability, Handicap and Society”, vol. 7(4), s. 363–373.
Hullmann S.E., Fedele D.A., Molzon E.S., Mayes S., Mullins L.L. (2014), Posttraumatic growth and hope in parents of children with cancer, „Journal of Psychosocial Oncology”, vol. 32(6), s. 696–707.
Jayawickreme E., Blackie L.E. (2014), Post-traumatic growth as positive personality change: evidence, controversies and future directions, „European Journal of Personality”, vol. 28, s. 312–331.
Juczyński Z. (2001), Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia, PTP, Warszawa.
Konrad S.C. (2006), Posttraumatic growth in mothers of children with acquired disabilities, „Journal of Loss and Trauma”, vol. 11, s. 101–113.
Lee Y-J. Park H.J., Recchia S.J. (2015), Embracing each other and growing together: redefining the meaning of caregiving a child with disabilities, „Journal of Child and Family Studies”, vol. 24, s. 3662–3675.
Mitchell J.L., Lashewicz B. (2016), Generative fathering: a framework for enriching understandings of fathers raising children who have disability diagnoses, „Journal of Family Studies”, s. 1-15.
Motaghedi S., Haddadian M. (2014), The effect of growth appraisal & individual assessment of stress on mental health of autistic children’s parents, „Life Science Journal”, vol. 11, s. 32–37.
Ogińska-Bulik N. (2013), Pozytywne skutki doświadczeń traumatycznych, czyli kiedy łzy zamieniają się w perły, Difin, Warszawa.
Ogińska-Bulik N., Ciechomska M. (2016), Wzrost po traumie u rodziców zmagających się z chorobą nowotworową dziecka – rola luminacji, „Postępy Psychiatrii i Neurologii”, vol. 25, s. 99–110.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z. (2010), Rozwój potraumatyczny – charakterystyka i pomiar, „Psychiatria”, vol. 7(4), s. 129–142.
Pakenham K.I., Sofronoff K., Samios C. (2004), Finding meaning in parenting a child with Asperger syndrome: correlates of meaning sense and benefit finding, „Research in Developmental Disabilities”, vol. 25, s. 245–264.
Park H.J., Chung G.H. (2015), Multifaceted model of changes and adaptation among Korean mothers of children with disabilities, „Journal of Child and Family Studies”, vol. 24, s. 915–929.
Patric-Ott A., Ladd L.D. (2010), The blending of Boss’s concept of ambiguous loss and Olshansky’s concept of chronic sorrow: a case study of a family with a child who has significant disabilities, „Journal of Creativity in Mental Health”, vol. 5, s. 73–86.
Pryce L., Tweed A., Hilton A., Priest H.M. (2015), Tolerating uncertainty: perceptions of the future for ageing parent carers and their adult children with intellectual disabilities, „Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities”, s. 84–96.
Robitschek C. (1998), Personal growth initiative: the construct and its measure, „Measurement mand Evaluation in Counseling and Development”, vol. 30(4), s. 183–198.
Robitschek C., Cook S.W. (1999), The influence of personal growth initiative and coping styles on career exploration and vocational identity, „Journal of Vocational Behavior”, vol. 54, s. 127–141.
Scorgie K., Wilgosh L., Sobsey D. (2004), The experience of transformation in parents of children with disabilities: theoretical considerations, „Developmental Disabilities Bulletin”, vol. 32(1), s. 84–110.
Shigemoto Y., Ashton M.W., Robitschek C. (2016), Predictors of growth in the aftermath of traumatic events: the role of personal growth initiative, „Journal of Loss and Trauma”, vol. 21(5), s. 399–409.
Shorey H.S., Little T.D., Snyder C.R., Kluck B., Robitschek C. (2007), Hope and personal growth initiative: a comparison of positive, future-oriented construct, „Personality and Individual Differences”, vol. 43, s. 1917–1926.
Slosky L. (2013), Primary caregivers of children with Williams syndrome: posttraumatic growth and related health outcomes. A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy at Virginia Commonwealth University, Virginia Commonwealth University Richmond, Virginia, http://scholarscompass.vcu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3971&context=etd [dostęp: 10.04.2017].
Smith A.A. (2016), Relationships between parental self-efficacy and posttraumatic growth in Mothers of children with Down Syndrome. Theses and Dissertations—Educational, School, and Counseling Psychology. Paper 43, http://uknowledge.uky.edu/edp_etds/43 [dostęp: 10.04.2017].
Stainton T., Besser H. (2008), The positive impact of children with an intellectual disability on the family, „Journal of Intellectual and Developmental Disability”, vol. 23(1), s. 57–70.
Strecker S., Hazelwood Z.J., Shakespeare-Finch J. (2014), Postdiagnosis personal growth in an Australian population of parents raising children with developmental disability, „Journal of Intellectual and Developmental Disability”, vol. 39(1), s. 1–9.
Takataya K., Yamazaki Y., Mizuno E. (2016), Perceptions and feelings of fathers of children with Down Syndrome, „Archives of Psychiatric Nursing”, vol. 30, s. 544–551.
Tedeschi R.G., Calhoun L.G. (1996), The Posttraumatic Growth Inventory: measuring the positive legacy of trauma, „Journal of Traumatic Stress”, vol. 9(2), s. 456–471.
Tedeschi R.G., Calhoun L.G. (2004), Posttraumatic growth: conceptual foundations and empirical evidence, „Psychological Inquiry”, vol. 15(1), s. 1–18.
Tedeschi R.G., Calhoun L.G. (2006), The foundations of posttraumatic growth: an expanded framework, In Calhoun, L.G., Tedeschi, R.G. (Ed.), Posttraumatic growth: Research and practice (s. 3–23), Mahwah, NJ, Lawrence Erlbaum.
Trzebiński J., Zięba M. (2003a), Nadzieja, strata i rozwój, „Psychologia Jakości Życia”, nr 1, s. 5–33.
Trzebiński J., Zięba M. (2003b), Kwestionariusz Nadziei Podstawowej – BHI- 12. Podręcznik, PTP, Warszawa.
Turner-Sack A., Menna R., Setchell S.R., Maan C., Cataudella D. (2015), Psychological functioning, post-traumatic growth, and coping in parents and siblings of adolescent cancer survivors, „Oncology Nursing Forum”, vol. 43(1), s. 48–56.
Zdankiewicz-Ścigała E. (2009), Nadzieja podstawowa jako moderator procesu adaptacji po traumie [w:] Konsekwencje psychiczne traumy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 132–153.
Zhang W., Yan T., Barriball K.L., While A.E., Hong Liu X. (2015), Post-traumatic growth in mothers of children with autism: a phenomenological study, „Autism”, vol. 19(1), s. 29–37.
Zhang W., Yan T., Du Y, Liu X. (2013), Relationship between coping, rumination and posttraumatic growth in mothers of children with autism spectrum disorders, „Research in Autism Spectrum Disorders”, vol. 7, s. 1204–1210.
Znoj H.J. (1999), European and American perspectives on posttraumatic growth: a model of personal growth. life challenges and transformation following loss and physical handicap, Paper presented at the Annual Convention of the American Psychological Association (107th, Boston, MA, August 20–24), http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED435886.pdf [dostęp: 18.04.2017].
