Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweOcena poziomu kontroli emocji u osób wyleczonych z choroby nowotworowej
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.48.02Słowa kluczowe:
choroba nowotworowa, emocje, Skala Kontroli EmocjiAbstrakt
Diagnoza i rozpoczęte leczenie onkologiczne wywołują wiele różnorodnych emocji, które trwale lub okresowo zmieniają dotychczasowy sposób funkcjonowania osoby chorej i jej bliskich. Intensywność zmian zależy od szeregu czynników, wśród których można wskazać nie tylko rodzaj nowotworu i pojętego leczenia, czas i powodzenie terapii onkologicznej, ale również czynniki indywidualne związane z wiekiem, płcią, osobowościową oraz wsparciem uzyskanym (nie tylko, choć w szczególności) od najbliższych i profesjonalistów. Celem pracy była ocena poziomu kontroli emocji u osób wyleczonych z choroby nowotworowej. Główny problem badawczy sformułowano następująco: Jaki jest poziom kontroli emocji u osób wyleczonych z choroby nowotworowej i jakie znaczenie dla kształtowania się wyników w zakresie kontroli poziomu emocji mają zmienne socjodemograficzne oraz czas leczenia? Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem standaryzowanego narzędzia - Skali Kontroli Emocji, skonstruowanej przez M. Watson i S. Greera, w polskiej adaptacji Z. Jurczyńskiego (2001). Zbadano 67 osób, które w dzieciństwie przeszły leczenie choroby nowotworowej. Najwyższe wyniki kontroli emocji uzyskano w skali lęku i w skali depresji, nieco niższy wynik ankietowani osiągnęli w skali gniewu.
Downloads
Bibliografia
Adamczyk N., Marara-Studzińska M., Sidor K., Pucek W., Wdowiak A. (2014), Problemy psychiczne i społeczne występujące u osób z rozpoznaniem nowotworowym, po zabiegach chemioterapii, European Journal of Medicial Technologies, 3(4): 55–63.
Andrzejewski Ł. (2012), Polityka nowotworowa. Pamiętnik praktyczno-teoretyczny, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Baczewska B., Kropornicka B., Drozd C., Olszak C. (2013), Ocena bólu, lęku i depresji u pacjentów hospitalizowanych z powodu choroby nowotworowej [w:] E. Majcharzak-Kłokocka, R. Seliga (red.), Wybrane problem organizacji i zarządzania w pielęgniarstwie, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 14(10): 7–21.
Bennett J.A., Cameron L.D., Brown P.M., Whitehead L.C., Porter D., Ottaway-Parkes T., Robinson E. (2010), Time since diagnosis as a predictor of symptoms, depression, cognition, social concerns, perceived benefits, and overall health in cancer survivors, Oncology Nursing Forum, 37(3): 331–338; doi: 10.1188/10.ONF.331-338.
Bishop G.D. (2000),. Psychologia zdrowia, Wydawnictwo ASTRUM.
Conley C.C., Bishop B.T., Andersen B.L. (2016), Emotions and Emotions Regulation in Breast Cancer Survivorshio, Healtcare, 4(3): 56; doi: 10.3390/healthcare4030056.
Chojnacka-Szawłowska G. (1998), Rozpoznanie choroby nowotworowej. Uwarunkowania psychologiczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Dembe K., Chlosta P., Czech K.A. (2019), Oblicza choroby nowotworowej. Poradnik dla pacjentów z nowotworami układu moczowo-pïciowego oraz ich rodzin lub opiekunów, PTU.
Devarakonda S.K., Timman R., Bouvy P.F., Oemrawsingh A., Apon I., Mureau M.A.M., Koppert L.B., Kranenburg L. W. (2023), Trends in emotional functioning and psychosocial wellbeing in breast cancer survivors: a perspective cohort study using patient-reported outcome measures, BMC Women’s Health, 23–153; doi: 10.1186/s12905-02243-0.
Durosini I., Triberti S., Savioni L., Sebri V., Pravettoni G. (2022), The Role of Emotion-Related Abilities in the Quality of Life of Breast Cancer Survivors: A Systematic Review, International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19): 12704; https://doi.org/10.3390/ijerph191912704.
Dziki Ł., Szymczak D., Gliñska J., Dziki A. (2016), Poziom satysfakcji życiowej u osób ze stomią jelitową a kontrola emocji, Problemy Pielęgniarstwa, 24(1): 8–13; doi: 10.5603/PP.2016.0002.
Espinosa A. (2015), Świat na żółto. 23 małe odkrycia, które uratowały mi życie, Wydawnictwo Znak.
Firoozi M., Besharat M.A., Farahani H. (2011), The Ability of Children with Cancer in the Regulation of Negative Emotions: Attention Shifting, a Key Skill to Good Adjustment, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 30: 1507–1510; doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.29.
Glińska J., Krzemińska B., Lewandowska M., Miller R., Dziki A., Dziki Ł. (2014), Kontrola emocji u pacjentów z nowotworem gruczołu piersiowego. Rola wsparcia społecznego, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 1: 41–47.
Glińska J., Ziemkiewicz E., Borowiak E. (2015), Kontrola emocji u osób przebywających w domu pomocy społecznej, Nursing Topics, 23(3): 285–290; doi: 10.5603/PP.2015.0048.
Goleman D. (2012), Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina.
Gołota Sz., Białczyk K., Wyszkowska Z., Popiołek A., Krajnik M. (2017), Lęk i depresja u chorych na nowotwory – co tracimy?, Medycyna Paliatywna w praktyce, 11(3):111–117.
Grabińska K., Szewczyk-Cisek I., Hernik P., Mykała-Cieśla J., Kaziród D. (2011), Problemy i potrzeby psychosocjalne pacjentów poddawanych chemioterapii onkologicznej, Psychoonkologia, 2: 39–47.
Henselmans I., Helgeson V.S., Seltman H., Vries de J., Sanderman R., Ranchor A.V. (2010), Identyfication and prediction of distress trajectories in the first year after a breast cancer diagnosis, Health Psychology, 29(2): 160–168; doi: 10.1037/a0017806.
Herschbach P., Britzelmeir I., Dinkel A., Giesler J.M., Herkommer K., Nest A., Pichler T., Reichelt R., Tanzer-Kuntzer S., Weis J., Heszen-Klemens I. (1983), Psychologia medyczna. Główne kierunki badań, Uniwersytet Śląski.
Hitchens Ch (2013), Śmiertelność, Wydawnictwo Sonia Draga.
Jurczyński Z. (2001), Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia, Pracowania Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Jurczyński Z., Ogińska-Bulik N. (2009), Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem, Pracowania Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Kopczyńska-Tyszko A. (1999), Reakcje emocjonalna chorujących na nowotwór [w:] D. Kubacka-Jasiecka, W. Łosiak (red.), Zmagając się z chorobą nowotworową, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 125–142.
Krygowska K., Grzesik-Gąsior J., Pieczykolan A., Iwanowicz-Palus G., Bień A. (2022), Social support and the ability to control emotions in women hospitalized due to the risk of premature birth, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 28(1): 70–77; doi: 10.26444/monz/146197.
Lelonek B., Cieślik A., Kamusińska E. (2013), Problematyka stresu w chorobie nowotworowej, Problemy Pielęgniarstwa, 21(1): 128–136.
Lewicka M., Makara-Studzińska M., Wdowiak A., Sulima M., Wiktor H. (2012), Ocena emocji u kobiet leczonych operacyjnie z powodów ginekologicznych, Psychiatria Psychologia Kliniczna, 12(2): 102–114.
Marcinkowska-Bachlińska M., Małecka-Panas E. (2007), Rola czynników psychologicznych w patogenezie chorób czynnościowych przewodu pokarmowego, Przewodnik Lekarza, 1(10): 56–75.
Mehnert M., Koch U. (2008), Psychological comorbidity and health-related quality of life and its association with awareness, utilization, and need for psychosocial support in a cancer registerbased sample of long-term breast cancer survivors, Journal of Psychosomatic Research 64: 383–391; doi:10.1016/j.jpsychores.2007.12.005.
Mehnert-Theuerkauf A., Hufeld J.M., Esser P., Goerling U., Hermann M., Zimmermann T., Reuter H., Ernst J. (2023), Prevalence of mental disorders, psychosocial distress, and perceived need for psychosocial support in cancer patients and their relatives stratified by biopsychosocial factors: rationale, study design, and methods of a prospective multi-center observational cohort study (LUPE study), Frontiers in Psychology, 14: 1125545; doi:10.3389/fpsyg.2023.1125545.
Mielcarek P., Kozaka J. (2006), Funkcjonowanie emocjonalne chorych z objawami niepowodzenia chemioterapii zaawansowanego jajnika, Psychoonkologia, 10(1): 9–14.
Mucharski P., Durczok K. (2005), Wygrać życie, Wydawnictwo Znak.
Ness S., Kokal J., Fee-Schroeder K., Novotny P., Satele D., Barton D. (2013), Concerns across the survivorshop trajectory: Resalts from a survey of cancer survivors, Oncology Nursing Forum, 40(1): 35–42; doi:10.1188/13.ONF.35-42.
Nowicki A., Rządkowska B. (2005), Depresja i lęk u chorych z nowotworami złośliwymi, Współczesna Onkologia, 9(9): 396–403.
Osmańska M., Borkowska A., Makarewicz R. (2010), Ocena jakości życia, nasilenia cech lęku i depresji u pacjentów ze złośliwym zarodkowym nowotworem jądra w trakcie chemioterapii i po zakończonym leczeniu onkologicznym, Psychiatria Polska, 44(4): 543–556.
Piekarska J. (2015): Zdolności emocjonalne kobiet i mężczyzn a stosowane strategie radzenia sobie ze stresem, Studia Psychologica UKSW, 15(1): 5–18.
Pogrebin L.C. (2016), Jak być przyjacielem chorego przyjaciela. Psychologia w działaniu, Wydawnictwo Charaktery.
Rymarczyk K. (2003), Emocje a płeć, KOSMOS. Problemy nauk biologicznych, 52(258): 67–75.
Salomon P. (2002), Psychologia w medycynie wspomaga współpracę z pacjentem i proces leczenia, GWP.
Satir V. (2000), Rodzina. Tu powstaje człowieka, GWP.
Sharp L.K., Kinahan K.E., Didwania A., Stolley M. (2007), Quality of life in adult survivours of childhood cancer, Journal of Pediatric Oncology Nursing, 24(4): 220–226; doi:10.1177/1043454207303885.
Ślubowska M., Ślubowski T. (2008), Problemy psychosocjalne w raku piersi, Psychoonkologia, 12: 19–22.
Strelau J., Jaworowska A., Wrzesғniewski K., Szczepaniak P. (2005), Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych. Podręcznik, Pracownia Testów Psychologicznych.
Suwalska-Barancewicz D., Malina A. (2022), Znaczenie tłumienia ekspresji lęku, smutku i gniewu dla samooceny młodych matek i ich satysfakcji z życia, Psychologia Rozwojowa, 27(3): 73–84; doi: 10.4467/20843879PR.22.019.17680.
Tomaszewska I. (2000), Psychologiczne aspekty depresji w chorobach nowotworowych, Psychoonkologia, 7: 9–18.
Tyka J. (2000), Psychosomatyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Ulaniecka N. (2021), Doświadczanie choroby nowotworowej – aspekty psychospołeczne, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Walden-Gałuszko K. (2011), Psychoonkologia w praktyce klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Wierciński H. (2015), Rak: antropologiczne studium praktyk i narracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Wirsching M. (1994), Wokół raka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Witkowicz-Matolicz A. (2018), Niezwykłe dziewczyny. Rak nie odebrał im marzeń, Oficyna 4eM.
Yang Y-L., Liu L., Li M-Y., Shi M., Wang L. (2016), Psychosocial Disorders and Psychosocial Resources of Patient with Newly Diagnosed Bladder and Kidney Cancer: a Cross – Section Study, PLoS ONE 11 (5): e0155607; doi:10.1371/journal.pone.0155607.
Zalewski Z. (1998), Od zawiści do zemsty. Społeczna psychologia kłopotliwych emocji, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Zdończyk S.A. (2015), Wpływ wybranych czynników socjomedycznych na jakość życia i funkcjonowanie psychoseksualne kobiet po leczeniu operacyjnym raka gruczołu piersiowego, Pomeranian Journal of Life Sciences, 61(2): 199–206.
Zierkiewicz E. (2010), Rozmowy o raku piersi. Trzy poziomy konstruowania znaczeń choroby, Wydawnictwo ATUT.
