Rosja oczami pierwszorzędnych pisarzy epoki postyczniowej

Abstrakt

Artykuł jest próbą zdjęcia lojalistycznego czy legalistycznego odium, jakie spadło na przedstawicieli pokolenia postyczniowego w związku z ich postawą wobec „problemu rosyjskiego”. Pierwszorzędni pisarze pozytywistyczni, tacy jak Świętochowski, Konopnicka, Prus, w swoich wypowiedziach na temat charakteru polsko-rosyjskich relacji podejmowali walkę z sądami rodaków, presją cenzury, a przede wszystkim z własnymi ideowymi dylematami. Wobec strategii przemilczania „tematu rosyjskiego”, jaką operowała literatura krajowa, przywołani twórcy mieli odwagę mówić, a także oddzielać rosyjskie państwo od rosyjskiego narodu, a zwłaszcza od rosyjskiej kultury. Ich rozpoznania bywały rozbieżne, niekonsekwentne, ale przyświecała im ambicja wzniesienia się ponad powszechny już w XIX wieku kompensacyjny stereotyp, mit „Rosyjskiego Imperium Zła”, a także potrzeba ucieczki od martyrologicznych ujęć. Bohaterów artykułu łączy ponadto dramat nadziei i rozczarowania wydarzeniami 1905 roku.