Przekład eseju Ignacego Krasickiego "Sekret" w czasopiśmie „Wiestnik Jewropy” (komentarz historycznoliteracki)

Magdalena Dąbrowska

doi:10.26881/srg.2025.12.01

Autor

Magdalena Dąbrowska University of Warsaw https://orcid.org/0000-0002-4014-4725

DOI:

https://doi.org/10.26881/srg.2025.12.01

Słowa kluczowe:

przekład, język rosyjski, recepcja, Ignacy Krasicki, esej, Sekret, Uwagi, Wiestnik Jewropy, uniwersalność

Abstrakt

Artykuł zawiera omówienie z perspektywy historycznoliterackiej przekładu na język rosyjski eseju Ignacego Krasickiego Sekret (z cyklu Uwagi), opublikowanego w czasopiśmie Wiestnik Jewropy w 1807 roku. Nie wiadomo, kto był tłumaczem. Redaktorem czasopisma Wiestnik Jewropy był wówczas Michaił Kaczenowski, propagator literatury polskiej i tłumacz dzieł pisarzy polskich (w tym I. Krasickiego), autor programowego artykułu List do wydawcy (1805). Na zainteresowanie Sekretem ze strony tłumacza wpłynęła uniwersalność wymowy utworu.

Artykuł zawiera próbę określenia miejsca przekładu tego eseju w strukturze czasopisma oraz w korpusie zamieszczonych w nim poloników.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Barsukov, N.P. (1889). Mihail Trofimovič Kačenovskij, professor Moskovskogo universiteta. Russkaâ starina, 64(24): 199–202 [Барсуков, Н.П. (1889). Михаил Трофимович Каченовский, профессор Московского университета. Русская старина, 64(24): 199–202]. Bibliografia… (1967): Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. T. 5: Oświecenie. Hasła osobowe I–O. Oprac. E. Aleksandrowska z zespołem. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Cazin, P. (1983). Książę biskup warmiński Ignacy Krasicki 1735–1801. Przeł. M. Mroziński. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze.

Dąbrowska, M. (2014). Samuel Bogumił Linde a kultura i nauka rosyjska (na materiale czasopism początku XIX wieku). Acta Polono-Ruthenica, 19: 191–205.

Dąbrowska, M. (2023a). Esej Ignacego Krasickiego „Romanse” w przekładzie rosyjskim (ze studiów nad polonicami w czasopiśmie „Wiestnik Jewropy”). W: Seniów, A., Szlachta, A. (Red.). Polska z daleka i bliska. Kulturowe konteksty badań nad językiem i literaturą. Szczecin: Volumina.pl: 9–20.

Dąbrowska, M. (2023b). O eseju Ignacego Krasickiego „Krytyka” i jego przekładzie w czasopiśmie „Ukrainskij Wiestnik”. Волинь фiлологiчна: текст i контекст, 35: 48–64.

Dmochowski, F.K. (1802). Mowa na obchód pamiątki Ignacego Krasickiego Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, miana na posiedzeniu publicznym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk dnia 12 Grudnia 1801 roku, przez Franciszka Dmochowskiego, członka tegoż towarzystwa. W: Krasicki, I. Dzieła poetyckie. T. 1. Warszawa: Druk Pijarów: V–XLIII.

[Dmohovskij, F.]. (1818). Reč’, na slučaj soveršeniâ pamâti ob Ignatii Krasickom – Arhiepiskope Gneznenskom – proiznesennaâ pri toržestvennom Zasedanii v Varšavskom Obŝestve Druzej Nauk 12-go Dekabrâ 1801 goda Franciskom Dmohovskim. Ukrainskij vestnik, 11, iûl’: 48–72; 12, oktâbr’: 283–327 [[Дмоховский, Ф.]. (1818). Речь, на случай совершения памяти об Игнатии Красицком – Архиепископe Гнезненском – произнесенная при торжественном Заседании в Варшавском Обществе Друзей Наук 12-го Декабря 1801 года Франциском Дмоховским. Украинский вестник, 11, июль: 48–72; 12, октябрь: 283–327].

Dworak, T. (1987). Ignacy Krasicki. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Gajzler, E. (2009). Ignacy Krasicki – pierwszy polski eseista. Polonistyka, 6: 37–42.

Gawałkiewicz, J. (1952). Krasicki w czasopiśmie „Co tydzień”. Pamiętnik Literacki, 43(3–4): 867–893.

Goliński, Z. (1966). Nad tekstami Krasickiego. Studia. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.

Kalinowski, D. (2002). „Uwagi” Ignacego Krasickiego na tle europejskiej tradycji pism moralistycznych. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 1: 27–40.

Kačenovskij, M.T. [N.Ŝ.]. (1805a). Pis’mo k Izdatelû. Vestnik Evropy, 1: 3–11 [Каченовский, М.Т. [Н.Щ.]. (1805a). Письмо к Издателю. Вестник Европы, 1: 3–11].

Kačenovskij, M.T. (1805b). K Čitatelâm Vestnika. Vestnik Evropy, 16: 321–323 [Каченовский, М.Т. (1805b). К Читателям Вестника. Вестник Европы, 16: 321–323].

Kačenovskij, M.T. (1807). K Čitatelâm. Vestnik Evropy, 21: 51–52 [Каченовский, М.Т. (1807). К Читателям. Вестник Европы, 21: 51–52].

[Kačenovskij, M.T.]. (1816). O slavânskom âzyke voobŝe i v osobennosti o cerkovnom. Vestnik Evropy, 19–20: 241–263 [[Каченовский, М.Т.]. (1816). О славянском языке вообще и в особенности о церковном. Вестник Европы, 19–20: 241–263].

[Karamzin, N.] (1802). Pis’mo k izdatelû. Vestnik Evropy, 1(1): 3–6 [[Карамзин, Н.] (1802). Письмо к издателю. Вестник Европы, 191): 3–6].

Kijas, A. (2005). Polacy na Uniwersytecie Charkowskim 1805–1917. Poznań: Grafika.

Kozłowski, T. (1967). Polonica w czasopiśmie rosyjskim „Wiestnik Jewropy” w latach 1815–1822. Prace filologiczne, 23: 115–132.

Krasicki, I. (1803). Dzieła Ignacego Krasickiego. Edycja nowa i zupełna przez Franciszka Dmochowskiego. T. 6: Dzieła prozą Ignacego Krasickiego. Warszawa: [b.w.].

Krasicki, I. (1997). Uwagi. Warszawa: Czytelnik.

Krasickij, [I.] (1807a). O romanah. (Iz soč. Krasickogo). [Per. M. Kačenovskij]. Vestnik Evropy, 15: 180–187 [Красицкий, [И.] (1807a). О романах. (Из соч. Красицкого). [Пер. М. Каченовский]. Вестник Европы, 15: 180–187].

Krasickij, [I.] (1807b). Nečto dlâ voennyh. (Iz soč. Krasickogo). [Per. M. Kačenovskij]. Vestnik Evropy, 15: 188–194 [Красицкий, [И.] (1807b). Нечто для военных. (Из соч. Красицкого). [Пер. М. Каченовский]. Вестник Европы, 15: 188–194].

Krasickij, [I.] (1807c). O drevnih dorogah. (Iz soč. Krasickogo). Vestnik Evropy, 14: 100–105 [Красицкий, [И.] (1807c). О древних дорогах. (Из соч. Красицкого). Вестник Европы, 14: 100–105].

Krasickij, [I.] (1807d). O hranenii tajny. (Iz soč. Krasickogo). Vestnik Evropy, 14: 105–111 [Красицкий, [И.] (1807d). О хранении тайны. (Из соч. Красицкого). Вестник Европы, 14: 105–111].

Leszczyńska-Skowron, K. (2020). Niefabularna proza Krasickiego: „kazania”, „Monitor”, „Uwagi”. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN – Wydawnictwo.

Libera, Z. (1997). Ignacy Krasicki – myśliciel. Refleksje nad „Uwagami”. W: Krasicki, I. (1997). Uwagi. Warszawa: Czytelnik: 5–18.

Linde, S.B. (1812). Słownik języka polskiego. T. 3. Warszawa: U Autora.

Łużny, R. (1980). Księcia Biskupa Warmińskiego sława literacka wśród Słowian Wschodnich. Slavia Orientalis, 3: 319–327.

Makarova, G.V. (1984). V.T. Kačenovskij i stanovlenie slavânovedeniâ v Rossii. V: D’âkov, V.A. (Red.). (1984). Istoriografičeskie issledovaniâ po slavânovedeniû i balkanistike. Moskva: Izdatel’stvo Nauka: 63–96 [Макарова, Г.В. (1984). В.Т. Каченовский и становление славяноведения в России. В: Дьяков, В.А. (Ред.). (1984). Историографические исследования по славяноведению и балканистике. Москва: Издательство Наука: 63–96].

Monitor… (1768): Monitor, 94: 938–945.

Montaigne, M. (1957). Próby. T. 1. Przeł. T. Żeleński-Boy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Montaigne, M. de (1762). Mihaila Montanievy Opyty. [Per. S. Volčkov]. Sankt-Peterburg: Pečatnaâ pri Senate [Монтень, М. де] (1762). Михаила Монтаниевы Опыты. [Пер. С. Волчков]. Санкт-Петербург: Печатная при Сенате].

Ostrowski, W. (2006). Esej. W: Gazda, G., Tynecka-Makowska, S. (Red.). Słownik rodzajów i gatunków literackich. Kraków: UNIVERSITAS: 237–239.

Polska literatura… (1986): Kurant, I.L. (Red.). (1986) Polska literatura piękna od XVI do początku XX w. w wydawnictwach rosyjskich i radzieckich. Bibliografia przekładów oraz literatury krytycznej w języku rosyjskim wydanych w latach 1711–1975. T. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.

Pusz, W. (2002). „Zastanowić się potrzeba…” – czyli uwagi o „Uwagach” Ignacego Krasickiego. Wiek Oświecenia, t. 18: Ignacy Krasicki w dwusetlecie śmierci: 133–147.

Puškin, V. (1803). Solovej i čiž. Vestnik Evropy, 15: 203 [Пушкин, В. (1803). Соловей и чиж. Вестник Европы, 15: 203].

Russkaâ... (1959): Dement’ev, A.G., Zapadov, A.V., Čerepahov, M.S. (Red.). (1959). Russkaâ periodičeskaâ pečat’ (1702–1894). Spravočnik. Moskva: Gosudarstvennoe Izdatel’stvo političeskoj literatury [Русская... (1959): Дементьев, А.Г., Западов, А.В., Черепахов, М.С. (Pед.). (1959). Русская периодическая печать (1702–1894). Справочник. Москва: Государственное Издательство политической литературы].

Svodnyj... (1997). E. Sokolinskij. (Red.). (1997). Svodnyj katalog serial’nyh izdanij Rossii (1801–1825). T. 1 (A–V). Sankt-Peterburg: RNB [Сводный... (1997). Соколинский, Е. (Ред.). (1997). Сводный каталог сериальных изданий России (1801–1825). Т. 1 (А–В). Санкт-Петербург: РНБ].

Szałagan, A. (1987). Wroczyński Tomasz, „Esej – zarys teorii gatunku”. Biuletyn Polonistyczny, 30(3): 294.

Wroczyński, T. (1986). Esej – zarys teorii gatunku. Przegląd Humanistyczny, 5–6: 101–113.

Żukowska, K. (2016). Krasicki: reinterpretacja. Filozoficzno-antropologiczna analiza wybranych wątków twórczości Ignacego Krasickiego. Łódź: Wydawnictwo Przypis.