Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweNiemiecka i sowiecka okupacja ziem Drugiej Rzeczypospolitej (1939–1941). Refleksje na marginesie dyskusji dotyczących prób porównania polityki okupantów
Słowa kluczowe:
historia Polski w XX wieku, historia Związku Sowieckiego, historia Niemiec w XX wieku, II wojna światowaAbstrakt
Tekst zawiera próbę refleksji, sformułowanej na marginesie dyskusji prowadzonej w środowisku polskich historyków, publicystów i polityków (obecnej także na arenie międzynarodowej w postaci kontrowersji pomiędzy współczesną polską i rosyjską polityką historyczną), a wynikającej z prób porównywania niemieckiej i sowieckiej okupacji ziem polskich w latach 1939–1941. Część jej uczestników odmawia zestawiania rzeczywistości obu okupacji, argumentując, że nie pozwala na to wyjątkowy stopień opresyjności polityki niemieckiej wobec Polaków, związany ze strategią ich fizycznej, biologicznej eksterminacji. Niektórzy wskazują na masowy charakter represji sowieckich w latach okupacji 1939–1941, mający przewyższać zasięgiem ówczesne działania Niemców. Inni badacze dokonują porównania obu okupacji, dostrzegając zarówno podobieństwa (dążenie do trwałej likwidacji polskiej państwowości i narodu polskiego jako wspólnoty politycznej, eksterminacja elit, terror, praca przymusowa, deportacje do obozów koncentracyjnych i łagrów), jak i różnice w ich charakterze (niemiecki dogmat konieczności biologicznej likwidacji narodu polskiego, sowieckie dążenia do połączenia wybiórczej eksterminacji fizycznej z masową indoktrynacją).
Downloads
Bibliografia
Banasiewicz, M. (1980). Polityka naukowa i oświatowa hitlerowskich Niemiec na ziemiach polskich „wcielonych” do Trzeciej Rzeszy w okresie okupacji 1939–1945. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Bauer, P. (1983). Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939 roku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Böhler, J. (2009). Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień 1939. Wojna totalna. Przeł. P. Pieńkowska-Wiederkehr. Kraków: Wydawnictwo „Znak”.
Chrzanowski, B., Niwiński, P. (2008). Okupacja niemiecka i sowiecka – próba analizy porównawczej (wybrane zagadnienia). Pamięć i Sprawiedliwość 7/1: 13–39.
Ciechanowski, K. (1982). Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Cygan, W.K. (1990). Kresy w ogniu. Wojna polsko-sowiecka 1939. Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf ”.
Długoborski, W. (2002). Społeczeństwo polskie pod dwiema okupacjami 1939–1941. Rocznik Muzeum w Gliwicach, 17: 439–454.
Fajkowski, J. (1972). Polska wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Głowacki, A. (1998). Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939–1945. Wyd. 2. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Grzelak, Cz. (1998). Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku. Warszawa: Neriton.
Gurjanow, A. (1994). Cztery deportacje. Karta 12: 114–136.
Jurga, T., Karbowski, W. (1987). Armia „Modlin” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Jurga, T. (1990). Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.
Kisielewski, T.A. (2008). Katyń. Zbrodnia i kłamstwo. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. Kołakowski, P. (2002). NKWD i GRU na ziemiach polskich 1939–1945. Warszawa: Bellona.
Łojek, J. (1990). Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.
Łuczak, Cz. (1974). Polscy robotnicy przymusowi w Trzeciej Rzeszy podczas II wojny światowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Mackiewicz, J. (1997). Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary. Zebrał i oprac. J. Trznadel. Warszawa: Antyk.
Materski, W. (Oprac.) (1992). Polscy jeńcy wojenni w ZSRR: 1939–1941. Dokumenty przetł., oprac. oraz wstępem i przypisami opatrzył W. Materski. Warszawa: ISP PAN.
Popiński, K., Kokurin, A., Gurjanow, A. (1995). Drogi śmierci. Ewakuacja więzień sowieckich z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu i lipcu 1941. Przeł. I. Grzymała-Siedlecka, R. Niedzielko. Warszawa: Karta.
Rezmer, W. (1992). Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Bellona.
Rutowska, M. (2003). Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939–1941. Poznań: Instytut Zachodni.
Steblik, W. (1975). Armia „Kraków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Sudoł, A. (Red.) (1998). Sowietyzacja Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej po 17 września 1939. Studia. Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Szawłowski, R. (1995). Wojna polsko-sowiecka 1939. Tło polityczne, prawnomiędzynarodowe i psychologiczne. Agresja sowiecka i polska obrona. Sowieckie zbrodnie wojenne i przeciw ludzkości oraz zbrodnie ukraińskie. T. 1–2. Warszawa: Neriton.
Szcześniak, A.L. (1990). Zmowa. IV rozbiór Polski. Wstęp i oprac. A. Leszek. Warszawa: Wydawnictwo „Alfa”.
Walczak, M. (1987). Działalność oświatowa i martyrologia nauczycielstwa polskiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wróblewski, J. (1975). Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Wróblewski, J. (1986). Armia „Prusy” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
_(1).png){kind=logo}
