Archaisierung als Phänomen der Fremdheit. Thomas Manns Roman Der Erwählte und seine polnische Übersetzung in pragmatischer Perspektive

Abstrakt

W artykule zanalizowano strategię poetycką Tomasza Manna zastosowaną w jego powieści Der Erwählte (parafrazie średniowiecznego eposu Hartmanna von Aue Gregorius) oraz sposoby jej oddania w polskim przekładzie. Strategia Manna polega na budowaniu napięcia między tym, co dla niemieckiego czytelnika obce, a tym, co znajome. Efekt obcości autor uzyskuje, sięgając do eksperymentalnej stylizacji językowej w duchu średniowiecza, a także w określony sposób kształtując czas narracji, świat przedstawiony i postać narratora. „Swojskość“ natomiast przejawia się w aluzjach do znanych odbiorcy niemieckiemu konwencji gatunkowych oraz do prądów intelektualnych XX w. (m.in. psychoanalizy). W omówieniu polskiego przekładu skupiono się na sposobie tłumaczenia nawiązań stylistyczno‑gatunkowych, archaizmów oraz fikcyjnego średniowiecznego dialektu. Wywód przeprowadzono z punktu widzenia pragmatyki, dowodząc, że perspektywa ta pozwala połączyć ze sobą językoznawcze i literaturoznawcze narzędzia analizy przekładu literackiego. Podejście pragmatyczne jest szczególnie przydatne w interpretacji utworów takich jak powieść Manna, będących jednocześnie faktem kulturowym i eksperymentem lingwistycznym.