Opozycja „swój – obcy” w świadomości Rosjan końca XVIII– początku XIX wieku: dylematy i wybory Nikołaja Karamzina

Magdalena Dąbrowska

doi:10.26881/srg.2023.10.02

Autor

Magdalena Dąbrowska Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-4014-4725

DOI:

https://doi.org/10.26881/srg.2023.10.02

Słowa kluczowe:

Nikołaj Karamzin, opozycja „swój – obcy”, Rosja, Polska, Europa, Syberia, Listy podróżnika rosyjskiego, listy, Historia państwa rosyjskiego

Abstrakt

Artykuł zawiera omówienie dzieł literackich, publicystycznych i historiograficznych Nikołaja Karamzina (1766–1826) z perspektywy opozycji „swój – obcy”. Artykuł składa się z pięciu części, przedstawiających ewolucję poglądów Karamzina, jego rozterki i wybory: Wprowadzenie, Między własnym a obcym: wokół korespondencji (o listach Karamzina do J.C. Lavatera i P. Wiaziemskiego), „Rosja czy Europa?”: „Listy podróżnika rosyjskiego”, „Gdzie jest Polska?”: „Zdanie obywatela rosyjskiego”, Syberia: wokół „Historii państwa rosyjskiego”, Zakończenie. Przedmiotem rozpatrzenia są dwa pytania: 1. czy Rosja to Europa?; 2. czy ziemie przyłączone do Rosji (np. Polska) są „prawdziwą” Rosją? Podstawę teoretyczną stanowią prace Tzvetana Todorova, Bernharda Waldenfelsa i Marty Wójcickiej.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Czerniak, S. (2002). Założenia i historyczne aplikacje Bernharda Waldenfelsa fenomenologii obcego. W: Waldenfels, B. Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego. Przekł. J. Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa: VII–XXVIV.

Dąbrowska, M. (2009). Dla pożytku i przyjemności. Rosyjska podróż sentymentalna przełomu XVIII i XIX wieku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Dąbrowski, M. (2009). Swój / obcy / inny. Kontynuacja. Anthropos?, 12–13: 164–176. (Online) https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/6873/dabrowski_swoj-obcy-inny_anthropos_2009.PDF?sequence=1 (dostęp 10.05.2023).

Frik T. (2020). Obraz „čužogo” v èpostolârii N.M. Karamzina. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. Filologiâ, № 63: 305–313 [Фрик Т. (2020). Образ „чужого” в эпостолярии Н.М. Карамзина. Вестник Томского государственного университета. Филология. № 63: 305–313].

Głuszkowski, P. (2017). „Zdanie obywatela rosyjskiego” Mikołaja Karamzina na tle polsko-rosyjskich stosunków w dobie Królestwa Polskiego. W: Dąbrowska, M., Głuszkowski, P. (Red.). Mikołaj Karamzin i jego czasy. Warszawa: Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego: 221–230.

Jersild, A. (2022). Orientalizm po rosyjsku. Górale Kaukazu Północnego i pogranicze gruzińskie 1845– 1917. Przekł. J. Rohoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Karamzin, M. (1827). Historia państwa rosyjskiego. Przekł. G. Buczyński. T. 9, 10, 11. Warszawa: W Drukarni przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nro 385.

Karamzin, N. (1862). Mnenie russkogo graždanina. V: Neizdannye sočineniâ. Perepiska Nikolaâ Karamzina. Č. 1. Sankt-Peterburg: V Tipografii I. Tibleva i komp.: 3–8 [Карамзин, Н. (1862). Мнение русского гражданина. B: Неизданные сочинения. Переписка Николая Карамзина. Ч. 1. Санкт-Петербург: В Типографии И. Тиблева и комп.: 3–8].

Karamzin, N. (1897). Pisʹma N.M. Karamzina k knâzû P.A. Vâzemskomu 1810–1826. (Iz Ostafʹevskogo arhiva). Sankt-Peterburg: Tipografiâ M. Stasûleviča [Карамзин, Н. (1897). Письма Н.М. Карамзина к князю П.А. Вяземскому 1810–1826. (Из Остафьевского архива). Санкт-Петербург: Типография М. Стасюлевича].

Karamzin, N. (1984). Vseobŝee obozrenie. V: Karamzin N. Sočineniâ v dvuh tomah. T. 2. Red. G.P. Makogonenko. Leningrad: Hudožestvennaâ literatura: 206–214 [Карамзин, Н. (1984). Всеобщее обозрение. B: Карамзин Н. Сочинения в двух томах. Т. 2. Ред. Г.П. Макогоненко. Ленинград: Художественная литература: 206–214].

Karamzin, N. (1987a). Perepiska Karamzina s Lafaterom 1786–1790. V: Karamzin, N. Pisʹma russkogo putešestvennika. Leningrad: Nauka: 464–498 [Карамзин, Н. (1987а). Переписка Карамзина с Лафатером 1786–1790. B: Карамзин, Н. Письма русского путешественника. Ленинград: Наука: 464-498].

Karamzin, N. (1987b). Pisʹma russkogo putešestvennika. Leningrad: Nauka [Карамзин, Н. (1987b). Письма русского путешественника. Ленинград: Наука].

Karpińska, M. (2013). Ziemie Polskie po trzecim rozbiorze. Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie i zabór rosyjski – do 1831 roku. W: Nowak, A. (Red.). Historie Polskie w XIX wieku. T. 2. Cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo DiG: 23–29.

Kuzʹmina, M. (2018). Russkij evropeizm v zerkale literatury. Ot drevnerusskih hoždenij k „Bylomu i dumam” A.I. Gercena. Sankt-Peterburg: Rostok [Кузьмина, М. (2018). Русский европеизм в зеркале литературы. От древнерусских хождений к „Былому и думам” А.И. Герцена. Санкт-Петербург: Росток].

Lotman Û. (1997). Èvolûciâ mirovozzreniâ Karamzina (1789–1803). V: Lotman, Û. Karamzin. Sotvorenie Karamzina. Statʹi i issledovaniâ 1957-1990. Zametki i recenzii. Sankt-Peterburg: Iskusstvo – SPB: 312–348 [Лотман Ю. (1997). Эволюция мировоззрения Карамзина (1789–1803). B: Лотман, Ю. Карамзин. Сотворение Карамзина. Статьи и исследования 1957–1990. Заметки и рецензии. Санкт-Петербург: Искусство – СПБ: 312–348].

Lotman, Û., Uspenskij, B. (1997). „Pisʹma russkogo putešestvennika” Karamzina i ih mesto v razvitii russkoj kulʹtury. V: Lotman, Û. Karamzin. Sotvorenie Karamzina. Statʹi i issledovaniâ 1957–1990. Zametki i recenzii. Sankt-Peterburg: Iskusstvo – SPB: 484–564 [Лотман, Ю., Успенский, Б. (1997). „Письма русского путешественника” Карамзина и их место в развитии русской культуры. B: Лотман, Ю. Карамзин. Сотворение Карамзина. Статьи и исследования 1957–1990. Заметки и рецензии. Санкт-Петербург: Искусство – СПБ: 484–564].

Lûtov, V. (1999). Russkie pisateli v žizni. Čelâbinsk: Ural LTD [Лютов, В. (1999). Русские писатели в жизни. Челябинск: Урал LTD].

Łojek, J. (2015). Pisma wybrane. XIX wiek. Red. M. Kornat. Kraków: Universitas.

Mentalność… (1995): Mentalność rosyjska: słownik. (Red.) A. Lazari. Katowice: Śląsk. Mentalność… (2015): Mentalność rosyjska a Polska. (Red.) E. Walewander. Lublin: KUL.

Nowak, A. (2000). Oświecony” rosyjski imperializm i Polska (od Piotra I i Katarzyny II do Karamzina i Puszkina). W: Epsztejn T. (Red.). Polacy a Rosjanie. Materiały z konferencji „Polska – Rosja”. Rola polskich powstań narodowych w kształtowaniu wzajemnych wyobrażeń”, Warszawa – Płock, 14–17 maja 1998 r. Warszawa: Wydawnictwo Neriton: 67–86.

Primus, S. ([2018]). Czy Rosja jest barbarzyńcą?: psychoanaliza rosyjskiego ducha. Kraków: Wydawnictwo M. Puškin, A. (2006). Otryvki iz pisem, mysli i zamečaniâ. V: Buplaka, D.K. (Red.). Karamzin: pro et contra. Ličnostʹ i tvorčestvo N.M. Karamzina v ocenke pisatelej, kritikov, issledovatelej. Antologiâ. Sankt-Peterburg: Izdatelʹstvo Russkoj Hristianskoj gumanitarnoj akademii, 156–157 [Пушкин, А. (2006). Отрывки из писем, мысли и замечания. B: Буплака, Д.К. (Ред.). Карамзин: pro et contra. Личность и творчество Н.М. Карамзина в оценке писателей, критиков, исследователей. Антология. Санкт-Петербург: Издательство Русской Христианской гуманитарной академии, 156–157].

Rohoziński, J. (2022). „Zgrzeszyłeś bracie Jefimiczu”, czyli orientalizm po rosyjsku. Przedmowa do przekładu polskiego. W: Jersild, A. Orientalizm po rosyjsku. Górale Kaukazu Północnego i pogranicze gruzińskie 1845–1917. Przekł. J. Rohoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 9–16.

Sulima, R. (1982). Literatura a dialog kultur. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. Todorov, T. (1996). Podbój Ameryki. Problem innego. Przekł. J. Wojcieszak. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Waldenfels, B. (2002). Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego. Przekł. J. Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Wójcicka, M. (2018). Społeczno-kulturowe funkcje obcego / innego. W: Karwatowska, M., Litwiński, R., Siwiec, A. (Red.). Obcy Inny. Propozycje aplikacji pojęciowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 127–138.

Zdrada, J. (2005). Historia Polski 1795-191., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Zorin, A. (1985). Novye aspekty staryh problem. Voprosy literatury, 7: 214–220 [Зорин, А. (1985). Новые аспекты старых проблем. Вопросы литературы, 7: 214–220].