Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweTransfiguracje labiryntu. Absurd w poetyce Franza Kafki i Nikołaja Gogola
Słowa kluczowe:
Kafka, Gogol, Camus, absurd, groteska, fantastyka, dialektyka, diegeza, Proces, PrzemianaAbstrakt
Artykuł stanowi rozwinięcie i dopełnienie badań zaprezentowanych w pracy Ściany labiryntu. Systemy narracyjne Franza Kafki i Nikołaja Gogola (Świerczyński 2020: 132– 145). Jego głównym celem jest zarówno przedstawienie i analiza gogolowskich inspiracji Franza Kafki (1883–1924), przede wszystkim na płaszczyźnie poetyki, jak i ugruntowanie świadomości owych wpływów, w granicach polskiego literaturoznawstwa, dotychczas raczej w nim niedostrzeganych. Punkt wyjścia stanowi analiza pojęcia absurdu w recepcji współczesnych badaczy ze szczególnym uwzględnieniem jego rozumienia przedłożonego przez Alberta Camusa (1913–1960). Autor prezentuje poszczególne filary konstrukcyjne stanowiące o absurdzie obecnym w diegezie utworów Kafki i Gogola (1809–1852), ogniskując swoją uwagę na jej dialektyczności, wszechobecności przemiany czy inherentnej niepewności stanowiącej rdzeń „metafizycznego horroru”, w jakim zmuszeni są funkcjonować Kafkowscy i Gogolowscy bohaterowie.
Downloads
Bibliografia
Abassy, M. (2012). Spór o człowieka. W. Bieliński i M. Gogol. O dwóch modelach literackiego kodowania rzeczywistości. Poznańskie Studia Slawistyczne, 2: 335–354.
Auerbach, E. (2004). Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu. Przeł. Z. Żabicki. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Baker, R.E. (1993). The Dynamics of the Absurd in the Existentialist Novel. New York–Berlin–Bern– Frankfurt am Main–Paris–Wien: Peter Lang Publishing.
Belyj, A. (2013). Masterstvo Gogolâ. Issledovanie. Moskva: Respublika–Dmitrij Sečin [Белый, А. (2013). Мастерство Гоголя. Исследование. Москва: Республика–Дмитрий Сечин].
Bernheimer, Ch. (1987). On Death and Dying: Kafka’s Allegory of Reading. In: Udoff, A. (Ed.). Kafka and the Contemporary Critical Performance. Bloomington: Indiana University Press: 87–96.
Blake, W. (1904). Jerusalem, London: A.H. Bullen.
Blanchot, M. (1996). Wokół Kafki. Przeł. K. Kocjan. Warszawa: KR.
Budagova, L.N. (2012). Gogol’ – provozvestnik slavânskogo literaturnogo avangarda. V: Budagova, L.N. (Red.). N.V. Gogol’ i slavânskie literatury. Moskva: Indrik: 146–156 [Будагова, Л.Н. (2012). Гоголь – провозвестник славянского литературного авангарда. В: Будагова, Л.Н. (Ред.). Н.В. Гоголь и славянские литературы. Москва: Индрик: 146–156].
Calasso, R. (2013). K. Przeł. S. Kasprzysiak. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press.
Camus, A. (1999). „Mit Syzyfa” i inne eseje. Przeł. J. Guze. Warszawa: Muza.
Coetzee, J.M. (2008). Tłumacząc Kafkę. W: Coetzee, J.M. Dziwniejsze brzegi. Eseje literackie 1986– 1999. Przeł. A. Skucińska. Kraków: Znak: 111–129.
Collins, R.G. (1970). Kafka’s Special Methods of Thinking. Mosaic: An Interdisciplinary Critical Journal, 3(4): 43–57.
Cornwell, N. (2006). The Absurd in Literature. Manchester: Manchester University Press.
Cruickshank, J. (1959). Albert Camus and the Literature of Revolt. London–New York: Oxford University Press.
Derrida, J. (2006). Przed Prawem. Przeł. J. Ekier. W: Burzyńska, A., Markowski, M. (Red.). Teorie literatury XX wieku. Kraków: Znak: 413–443.
Drabble, M. (Ed.). (1987). The Oxford Companion to English Literature. Oxford–New York–Tokyo– Melbourne: Oxford University Press.
Dubrovskaâ, V.V. (2016). Literaturovedenie: vvedenie v disciplinu. Moskva–Berlin: Directmedia [Дубровская, В.В. (2016). Литературоведение: введение в дисциплину. Москва–Берлин: DirectMedia].
Dürrenmatt, F. (1972). Dramaturgisches und Kritisches: Theater-Schriften und Reden II. Zürich: Arche.
Èjhenbaum, B.M. (1924). Kak sdelana «Šinel’» Gogolâ. V: Èjhenbaum, B.M. Skvoz’ literatury. Sbornik statej. Leningrad: Academia: 171–195 [Эйхенбаум, Б.М. (1924). Как сделана «Шинель» Гоголя. В: Эйхенбаум, Б.М. Сквозь литературы. Сборник статей. Ленинград: Academia: 171–195].
El’nickaâ, L.M. (2011). Perevraŝeniâ v mire Gogolâ. V: Ŝukin, V.G. (Red.). Dvesti let Gogolâ. Sbornik naučnyh trudov. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 61–67 [Ельницкая, Л.М. (2011). Перевращения в мире Гоголя. В: Щукин В.Г. (Ред.). Двести лет Гоголя. Сборник научных трудов. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 61–67].
Eremina, L.I. (1987). O âzyke hudožestvennoj prozy N.V. Gogolâ. Moskva: Nauka [Еремина, Л.И. (1987). О языке художественной прозы Н.В. Гоголя. Москва: Наука].
Hall, H.G. (1960). Aspects of the Absurd. Yale French Studies, 25: 26–32.
Galster, B. (1967). Mikołaj Gogol. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Gavins, J. (2013). Reading the Absurd. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Genette, G. (1972). Figures III. Paris: Seuil.
Genette, G. (1988). Narrative Discourses Revisited. New York: Cornell University Press.
Gogol, N. (1950, 1953). Utwory wybrane. T. 1–2. Przeł. W. Broniewski, J. Brzęczkowski, J. Tuwim, J. Wyszomirski. Kraków: Czytelnik.
Gogol’, N.V. (1959). Izbrannye stat’i i pis’ma. Moskva: Hudožestvennaâ literatura [Гоголь, Н.В. (1959). Избранные статьи и письма. Москва: Художественная литература].
Górska, U. (2004). Poza modernizm. Funkcjonalna poetyka postaci. W: Kasperski, E., Mackiewicz, T. (Red.). Poetyka egzystencji Franza Kafki na progu XXI wieku. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego: 215–226.
Gray, R., Gross, R., Goebel, R., Koleb, C. (2017). Franz Kafka. Encyklopedia. Przeł. J. Kozak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Guntermann, G. (1991). Vom Fremdwerden der Dinge beim Schreiben: Kafkas Tagebücher als literarische Physiognomie des Autors. Tübingen: Niemeyer.
Heller, M. (2015). Moralność myślenia. Kraków: Copernicus Center Press.
Kafka, F. (1969). Dzienniki 1910–1923. Przeł. J. Werter. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kafka, F. (1976). Listy do Felicji. T. 1–2. Przeł. I. Krońska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kafka, F. (1983). Tagebücher 1910–1923. Frankfurt am Main: Fischer.
Kafka, F. (2012). Listy do rodziny, przyjaciół, wydawców. Przeł. R. Urbański. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Kafka, F. (2016). Opowieści i przypowieści. Przeł. L. Czyżewski, R. Karst, A. Kowalkowski et al. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kafka, F. (2018). Wybór prozy. Przeł. L. Czyżewski, R. Karst, A. Kowalkowski et al. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kafka, F. (2019). Prozy utajone. Przeł. Ł. Musiał. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Karst, R. (1975). The Reality of the Absurd and the Absurdity of the Real. Kafka and Gogol. Mosaic: An Interdisciplinary Critical Journal, 9(1): 67–81.
Kasack, W. (1957). Die Technik der Personendarstellung bei Nikolaj Vasilevič Gogol. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Kasperski, E. (2004). Klucze do Kafki. W: Kasperski, E., Mackiewicz, T. (Red.). Poetyka egzystencji Franza Kafki na progu XXI wieku. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego: 13–97.
Kasperski, E. (2012). W groteskowym tyglu. O pisarstwie Mikołaja Gogola – z perspektywy XXI wieku. Tekstualia, 2(29): 5–26.
Kayser, W. (1948). Das sprachliche Kunstwerk. Eine Einführung in die Literaturwissenschaft. Bern: A. Francke.
Kitto, H.D.F. (2003). Tragedia grecka. Studium literackie. Przeł. J. Margański. Kraków: Homini.
Kołakowski, L. (1990). Horror metaphysicus. Warszawa: Res Publica.
Kondakov, L.I. (1975). Logičeskij slovar’-spravočnik. Moskva: Nauka [Кондаков, Л.И. (1975). Логический словарь-справочник. Москва: Наука].
Lipszyc, A. (2004). Szczegół i nieczytelność. Esej o negatywnej hermeneutyce Kafki. W: Kasperski, E., Mackiewicz, T. (Red.). Poetyka egzystencji Franza Kafki na progu XXI wieku. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego: 163–173.
Lothe, J., Sandberg, B. (Hrsg.). (2002). Franz Kafka. Zur ethischen und ästhetischen Rechtfertigung. Freiburg: Rombach Druck- und Verlagshaus.
Maciąg, W. (1992). Nasz wiek XX. Przewodnie idee literatury polskiej 1918–1980. Wrocław: Ossolineum.
Mackiewicz, T. (2004), Kafka a filozofia absurdu. W: Kasperski, E., Mackiewicz, T. (Red.). Poetyka egzystencji Franza Kafki na progu XXI wieku. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego: 295–306.
Mann, Û.V. (1988). Poètika Gogolâ. Moskva: Hudožestvennaâ literatura [Манн, Ю. В. (1988). Поэтика Гоголя. Москва: Художественная литература].
Mann, Û.V. (2015). Skvoz’ formu k smyslu. Samootčët. Moskva–Âvne: Vysšaâ škola konsaltinga [Манн, Ю.В. (2015). Сквозь форму к смыслу. Самоотчёт. Москва–Явне: Высшая школа консалтинга].
Močul’skij, K.V. (2017). Duhovnyj put’ Gogolâ. Moskva–Berlin: Directmedia [Мочульский, К.В. (2017). Духовный путь Гоголя. Москва–Берлин: DirectMedia].
Moskvin, V.P. (2017). Âzyk poèzii. Priemy i stili. Terminologičeskij slovar’. Moskva: Flinta [Москвин, В.П. (2017). Язык поэзии. Приемы и стили. Терминологический словарь. Москва: Флинта].
Nabokov, V. (2016). Franz Kafka, „Przemiana”. W: Nabokov, V. Wykłady o literaturze. Przeł. Z. Batko. Warszawa: Aletheia: 351–394.
Parry, I. (1953). Kafka and Gogol. German Life and Letters, 6(2): 141–145.
Pawłowska-Jądrzyk, B. (2004). Strategie pisarskie. „Przemiana”. W: Kasperski, E., Mackiewicz, T. (Red.). Poetyka egzystencji Franza Kafki na progu XXI wieku. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego: 127–146.
Pfeiffer, J. (1962). The Metamorphosis. In: Gray, R. (Ed.). Kafka: A Collection of Critical Essays. Englewood Cliffs: Prentice–Hall: 53–60.
Popović, T. (2010). Ideology and the Absurd in Literature. TRANS–, 9. (Online) https://journals.openedition.org/trans/395 (dostęp 22.06.2021).
Poulain, E. (2003). Kafka. Einbahnstrasse zur Hölle. Oder die unmögliche Selbstrechtfertigung des Daseins. Stuttgart–Weimar: J.B. Metzler.
Rilke, R.M. (1919). Ur-Geräusch. Das Inselschiff. Eine Zweimonatsschrift, Jg. 1, H. 1: 14–20.
Robert, M. (1963). L’ancien et le nouveau (De Don Quichotte à Franz Kafka). Paris: Grasset.
Rossi-Landi, F. (1992). Between Signs and Non-Signs. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Sidoruk, E. (2016). Apoteoza groteski. Borysa Eichenbauma czytanie Gogola. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 59(120), z. 4: 73–81.
Sokel, W.H. (1966). Franz Kafka. New York: Columbia University Press.
Speirs, R. (1983). Where There’s a Will There’s No Way: A Reading of Kafka’s “Der Jäger Gracchus”. Oxford German Studies, 14: 92–110.
Šterengarc, R.Â. (2008). Tajna obaâniâ N.V. Gogolâ v literature, teatre i izobrazitel’nom iskusstve. Moskva: Progress–Tradiciâ [Штеренгарц, Р.Я. (2008). Тайна обаяния Н.В. Гоголя в литературе, театре и изобразительном искусстве. Москва: Прогресс–Традиция].
Šul’c, S. (2018). Kafka i Gogol’: «Zamok» i «Vij». Studia Rossica Gedanensia, 5: 251–276 [Шульц, С. (2018). Кафка и Гоголь: «Замок» и «Вий». Studia Rossica Gedanensia, 5: 251–276].
Szczęsna, E. (2004). Fenomenologia sensu w krótkich formach Kafki. W: Kasperski, E., Mackiewicz, T. (Red.). Poetyka egzystencji Franza Kafki na progu XXI wieku. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego: 147–162.
Świerczyński, F. (2020). Ściany labiryntu. Systemy narracyjne Franza Kafki i Nikołaja Gogola. Studia Rossica Gedanensia 7: 133–145.
Timofeev, L.I. (1971). Osnovy teorii literatury. Moskva: Prosveŝenie [Тимофеев, Л.И. (1971). Основы теории литературы. Москва: Просвещение].
Todorov, T. (2018). Symboliczność i interpretacja. Przeł. T. Stróżyński. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Tomášik, M. (2012). Kafka’s “The Metamorphosis,” Gogol’s “The Nose,” and Roth’s “The Breast.”. In: Kačmárová, A. (Ed.). English Matters. A Collection of Papers by the Institute of English and American Studies Faculty. T. 3: 48–53. Prešov: Prešovská univerzita v Prešove.
Vivas, E. (1948). Kafka’s Distorted Mask. The Kenyon Review, 10(1): 51–69.
Walser, M. (1972). Opis formy – studium o Kafce. Przeł. E. Misiołek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Weinberg, H.A. (1970). The New Novel in America. New York: Cornwell University Press.
Yeats, W.B. (2017). Jesień ciała. W: Yeats, W.B. Eseje. Przeł. L. Engelking. Łódź: Officyna: 179–184.
_(1).png){kind=logo}
