Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweEdukacja, różnorodność i aktywizm w perspektywie głosów matek uczniów z niepełnosprawnościami
DOI:
https://doi.org/10.26881/ndps.2023.49.05Słowa kluczowe:
edukacja, różnorodność, niepełnosprawność, sprawiedliwość edukacyjna, głos rodzicówAbstrakt
W artykule przedstawiamy rezultaty badania dotyczące edukacji i realizacji potrzeb edukacyjnych uczniów ze zróżnicowanymi możliwościami uczenia się. Ich głównym celem była rekonstrukcja głosów matek aktywnie działających m. in. w organizacjach pozarządowych na rzecz dobrej edukacji uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami. Założenia teoretyczno-metodologiczne badań mają interdyscyplinarny charakter, są osadzone na pograniczu pedagogiki specjalnej, badań edukacyjnych i studiów o niepełnosprawności. Podstawową metodą gromadzenia danych był wywiad grupowy w formie , a zarejestrowany materiał został poddany jakościowej analizie treści. Analiza tematyczna pozwoliła zrekonstruować doświadczenia rodziców związane z edukacją, sposób postrzegania przez nich funkcjonującego w Polsce systemu oświatowego, bariery utrudniające równy dostęp do edukacji i realizację praw wynikających zapisów Konwencji o Prawach Dziecka i Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Pozwoliła również zidentyfikować obszary rodzicielskiego aktywizmu i działań potrzebnych do systemowych zmian pola edukacji tak, aby mogli w nim rzeczywiście uczestniczyć wszyscy uczniowie.
Downloads
Bibliografia
Babbie E. (2007), Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Baglieri S., Valle J., Gallagher D., Connor D. (2011), Disability Studies in Education: The Need for a Plurality of Perspectives on Disability, Remedial and Special Education, 32(4): 267– 278, DOI: https://doi.org/10.1177/0741932510362200.
Baglieri S., Bacon J. (2020), Disability Studies in Education and Inclusive Education, Oxford Research Encyclopedia of Education, Oxford University Press, DOI: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190264093.013.1245.
Barbour R. (2011), Badania fokusowe, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Barłóg K. (2022), Postawy rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wobec niepełnosprawności i inkluzji, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 85(1): 22–31, DOI: 10.5604/01.3001.0015.8445.
Booth T.; Ainscow M. (2002), Index for Inclusion. Developing Learning and Participation in Schools, Centre for Studies on Inclusive Education, https://www.eenet.org.uk/reso urces/docs/Index%20English.pdf.
Booth T., Ainscow M. (2016), Index for Inclusion: A Guide to School Development Led by Inclusive Values, Index for Inclusion Network, https://www.phnoe.ac.at/fileadmin/root_ phnoe/Forschung/Migration/Index_curriculum_pages.pdf.
Braun V.; Clarke V. (2006), Using thematic analysis in psychology, Qualitative Research in Psychology, 3: 77–101, https://biotap.utk.edu/wp-content/uploads/2019/10/Usingthematic-analysis-in-psychology-1.pdf.
Connor D.J., Gabel S.L., Gallagher D., Morton M. (2008), Disability studies and inclusive education: Implications for theory, research, and practice, International Journal of Inclusive Education, 12(5–6): 44–457, http://dx.doi.org/10.1080/13603110802377482.
Chrzanowska I. (2015), Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Ćwirynkało K., Żyta, A. (2014), Dlaczego edukacja włączająca nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem? Doświadczenia i plany edukacyjne wobec dzieci z zespołem Downa w relacjach matek, Szkoła Specjalna, 3(274):186-201.
Denzin N.K., Lincoln Y.S. (2009), Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN.
European Agency Statistics on Inclusive Education (EASIE). 2020 Dataset (2019/2020 School Year), Country Report–Poland, https://www.european-agency.org/data/18788/datatable-country-report/2019_2020/web.
Firkowska-Mankiewicz A., Ostrowska A. (2014), Ruch rodziców – impulsem zmiany społecznej [w:] A. Wołowicz_Ruszkowska (red.), Wpływ ruchu rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną na rozwój nauki i życie społeczne. Raport z badań, PSOUU, Warszawa.
Flick U. (2011), Jakość w badaniach jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Flick U. (2012), Projektowanie badania jakościowego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Foster M., Taub D., Ryndak D. (2014), Rola rzecznictwa i organizacji typu non-profit w tworzeniu i wdrażaniu usług dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w Stanach Zjednoczonych [w:] A. Wołowicz_Ruszkowska (red.). Wpływ ruchu rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną na rozwój nauki i życie społeczne. Raport z badań, PSOUU, Warszawa.
Gabel S.L., Connor D. (2008), Theorizing disability: Implications and applications for social justice in education [in:] W. Ayers, T. Quinn, D. Stovall (eds), The handbook of social justice in education, Lawrence Erlbaum.
Gawlik K. (2012), Badania fokusowe [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia (s. 131–162), Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gibbs G. (2011), Analizowanie danych jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gray L.A. (2019), Educational trauma: Examples from testing to the school-to-prison pipeline, Springer Nature.
Gudkova S. (2012), Wywiad w badaniach jakościowych [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia (s. 111–129), Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krawętkowski Ł. (2022), Wsparcie ucznia z traumą, Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Kulbaka R. (2012), Niepełnosprawni. Z dziejów kształcenia specjalnego, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Marcinkowska B. (2015), Education of students with disabilities in Poland–Past, present, future, Psychologia Wychowawcza, 7: 205–219.
Miles M.B.; Huberman A.M. (2000), Analiza danych jakościowych, Trans Humana.
Ober K.M.; Twardowski A., Pierson M.R. (2015), Inclusive Education in Poland: Policies, Practices, and Perspectives, Including Learners with Low-Incidence Disabilities (International Perspectives on Inclusive Education, 5: 315–339), Emerald.
Olechowska A. (2017), Rodzice w szkole – demaskowanie mitów, Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 36(1): 171–196, DOI: 10.17951/lrp.2017.36.1.171.
Pawlik S., Rzeźnicka-Krupa J., Gierczyk M., Hornby G. (2023), The Voices of Autistic Adolescents on Diversity, Education and School Learning in Poland, Educational Sciences, 13: 368, DOI: https://doi.org/ 0.3390/educsci13040368.
Peters S. (2007), Inclusion as a strategy for achieving education for all [w:] L. Florian (red.), The SAGE Handbook of Special Education, 117–130, SAGE.
Peters S., Johnstone C., Ferguson P.A. (2005), Disability rights in educational model for evaluating inclusive education, International Journal of Inclusive Education. 2: 139–160.
Pietryka A. (2021), Model Funkcjonowania Specjalistycznych Centrów Wpierających Edukację Włączającą (SCWEW), Ośrodek Rozwoju Edukacji, https://www.ore.edu.pl/2021/04/ czas-na-scwew-dzieci-czekaja-2/.
Podgórska-Jachnik D. (2021), Raport Merytoryczny: Edukacja włączająca w Polsce – bilans Otwarcia 2020, Ośrodek Rozwoju Edukacji, https://www.ore.edu.pl/2021/10/raportedukacja-wlaczajaca-w-polsce/.
Prysak D., Trojanowska M. (2023), „Czy my jesteśmy na to przygotowani?” O procesie inkluzji w polskim systemie szkolnictwa w narracji osób (nie)świadomie realizujących zadania włączajace. Perspektywa egzosystemowa, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 90(2): 92–106.
Rioux M. (2007), Disability Rights in Education [w:] L. Florian (red.), The SAGE Handbook of Special Education, 107–116, SAGE.
Rzeźnicka-Krupa J. (2019), Edukacja i niepełnosprawność̗ – wyrównywanie szans czy reprodukcja społecznych nierównos̗ci, Niepełnosprawność̗. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 33: 52–70, DOI:10.4467/25439561.NP.19.004.10479.
Rzeźnicka-Krupa J. (2023), Edukacja, różnica i strategie inkluzji w perspektywie założeń edukacji włączającej, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4 (w druku).
Speck O. (2013), Inkluzja edukacyjna a pedagogika lecznicza, Harmonia Universalis.
Szumski G. (2006), Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szumski G. (2019), Koncepcja edukacji włączającej [w:] I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (s. 14–24), Wydawnictwo FRSE.
Świtała E. (2020), Inclusive Education in Poland [w:] L. Claiborne,V. Balakrshnan (red.), Moving Towards Inclusive Education (s. 38–54), BRILL.
Valle J.W., Connor D.J. (2019), Rethinking Disability. A Disability Studies Approach to Inclusive Practices, Routledge.
Wołowicz-Ruszkowska A., Wapiennik-Kuczbajska E. (2014), Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym jako awangarda zmian w systemie wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną [w:] A. Wołowicz_Ruszkowska (red.), Wpływ ruchu rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną na rozwój nauki i życie społeczne. Raport z badań, PSOUU, Warszawa.
Zamkowska A. (2019), Postawy rodziców wobec edukacji włączającej w badaniach międzynarodowych, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 33: 40–51. DOI 10.4467/25439561.NP.19.003.10478.
Zamojski P. (2022), Edukacja jako rzecz publiczna, Oficyna Naukowa.
Akty prawne
Improving the Quality of Life of People with Disabilities: Enhancing a Coherent Policy for and through Full Participation. Political Declaration, United Nations, https://www.un.org/esa/socdev/enable/rights/contrib-ce.htm.
Konwencja o prawach dziecka (1989), Organizacja Narodów Zjednoczonych, https:// brpd.gov.pl/konwencja-o-prawach-dziecka/.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 1169), Internetowy System Aktów Prawnych, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU 20120001169/O/D20121169.pdf.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1578), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170001578/O/D20171578.pdf.
Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities, ONZ (1994), www.un.org/development/desa/disabilities/standard-rules-on-the-equaliza tion-of-opportunities-for-persons-with-disabilities.html.
Strategia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030 (Dz. Urz. RP „Monitor Polski” 2021, poz. 218, https://niepelnosprawni.gov.pl/download/SON-RCL-MonitorPolski-1639387201.pdf.
The Salamanca Statement and Framework for Action on Special Needs Education, UNESCO (1994), https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000098427.
United Nations. Convention on the Rights of Persons with Disabilities, 2006, https:// www.un.org/disabilities/documents/convention/convoptprot-e.pdf.
Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425), https: //www.prawo.vulcan.edu.pl/przegdok.asp?qdatprz=akt&qplikid=1.
