Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweEdukacja i niepełnosprawność - wyrównywanie szans czy reprodukcja społecznych nierówności
DOI:
https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.004.10479Słowa kluczowe:
edukacja, nierówności społeczne, niepełnosprawność, włączanieAbstrakt
Współcześnie prowadzone w Polsce dyskusje nad kwestiami społecznych i edukacyjnych nierówności odnoszą je przede wszystkim do czynników związanych z płcią, grupą etniczną czy też klasą społeczną. Zjawisko niepełnosprawności wydaje się być społecznie interpretowane przede wszystkim w kategoriach obiektywnie istniejących indywidualnych braków i ograniczeń w zakresie możliwości i zdolności sprostania wymaganiom systemu szkolnego. Uczniowie z różnego rodzaju niepełnosprawnościami są zazwyczaj postrzegani jako osoby o niższym poziomie „kapitału biologicznego” (warunkującego możliwości fizyczne bądź kompetencje poznawcze), niezbędnego dla osiągnięcia edukacyjnego sukcesu. W znacznie mniejszym stopniu natomiast dostrzega się strukturalne własności systemu edukacji, który generuje różnice i nierówności determinujące indywidualny los i społeczną pozycję osób niepełnosprawnych. Celem artykułu jest identyfikacja uwarunkowań edukacyjnych kształtujących założenia i praktyki pedagogiczne obecne w kształceniu integracyjnym i edukacji inkluzywnej. Rozważania w nim przedstawione skupiają się na pytaniu: czy kształcenie uczniów ze „specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” i niepełnosprawnością wspiera ich rozwój i wyrównuje szanse edukacyjne czy też raczej reprodukuje nierówności i wzmacnia procesy samowykluczania się podmiotów.
Downloads
Bibliografia
Ainscow M. (2000), Robić właściwe rzeczy. Potrzeby specjalne z perspektywy doskonalenia szkoły [w:] Integracja dzieci o specjalnych potrzebach: wybrane zagadnienia etyczne, G. Fairbairn, S. Fairbairn (red.), CMPPP MEN, Warszawa.
Bach H. (1999), Grundlagen der Sonderpadagogik, Verlag Paul Haupt, Bern–Stuttgart–Wien.
Bauman Z. (2012), O edukacji. Rozmowy z Riccardo Mazzeo, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Bernstein B. (1990), Odtwarzanie kultury, PIW, Warszawa.
Bernstein B. (1996), Pedagogy, Symbolic Control and Identity. Theory, Research, Critique, Taylor& Francis, London–Bristol.
Bleidick U. (1977), Pedagogische Theorien der Behinderung und ihre Verknüpfung, „Zeitschrift fur Heilpädagogik”, nr 2.
Boudon R. (2008), Efekt odwrócenia. Niezamierzone skutki działań społecznych, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Bourdieu P., Passeron J. (2006), Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania, PWN, Warszawa.
Danforth S. (1997), On What Basis Hope? Modern Progress and Postmodern Possibilities, „Mental Retardation”, vol. 35, no. 2, 9, s. 3–106.
Giroux H. (2010), Reprodukcja. Opór i akomodacja [w:] Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej, H.A Giroux, L. Witkowski (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Goffman E. (1963), Stigma. Notes on the Spoiled Identity, Simon & Schuster, London.
Kohlberg L., Mayer R. (1993), Rozwój jako cel wychowania [w:] Spory o edukację. dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), IBE, Warszawa.
Kwieciński Z. (2007), Między patosem a dekadencj¹. Studia i szkice socjopedagogiczne, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Kwieciński Z. (2012), Pedagogie postu. Preteksty, konteksty, podteksty, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Klus-Stańska D. (2007), Między wiedzą a władzą. Dziecięce uczenie się w dyskursach pedagogicznych, „Problemy Wczesnej Edukacji”, no. 1(2), s. 92–106.
Klus-Stańska D (2008), Konteksty teoretyczne nadawania znaczeń przez dzieci. Wokół pytań o rozumienie pedagogicznego wsparcia [w:] Wspieranie rozwoju dzieci w procesie wczesnej edukacji, W. Puślecki (red.), Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Klus-Stańska D. (2010), Dydaktyka wobec chaosu i pojęć i zdarzeń, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa.
Lewartowska-Zychowicz M. (2010), Homo liberalis jako projekt edukacyjny: od emancypacji do funkcjonalności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Lynch K. (2011), Jaka szkoła? Mitologia równych szans (rozmowa z P. Pacewiczem), „Gazeta Wyborcza”, 14–15 maja, s. 19–20.
Meighan R. (1993), Socjologia edukacji, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Melosik Z. (2006), Edukacja a stratyfikacja społeczna [w:] Pedagogika, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), PWN, Warszawa.
Melosik Z., Szkudlarek T. (2007), Edukacja dla równości czy edukacja dla najlepszych. Kontrowersje wokół selekcyjnej funkcji szkoły współczesnej [w:] Edukacja, moralność, sfera publiczna, J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Oficyna Wydawnicza „Verba”, Lublin.
Milofsky C. (1997), Sociology of Special Education [w:] International Encyclopedia of the Sociology of Education, L.J. Saha (red.), Pergamon Press.
Mittler P. (2000), Czyje potrzeby? Czyje interesy? [w:] Integracja dzieci o specjalnych potrzebach: wybrane zagadnienia etyczne, G. Fairbairn, S. Fairbairn (red.), CMPPP MEN, Warszawa.
Potulicka E., Rutkowiak J. (2010), Neoliberalne uwikłania edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Rzeźnicka-Krupa, J. (2007a), Pytania o relacje w przestrzeni życia społecznego kreowane wokół opozycji sprawność – niepełnosprawność [w:] Edukacja, moralność, sfera publiczna, J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Oficyna Wydawnicza „Verba”.
Rzeźnicka-Krupa, J. (2007b), Komunikacja – edukacja – społeczeństwo. O dyskursie dzieci z niepełnosprawnością intelektualn¹, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Special Needs Education in Europe (2003), European Agency for Development in Special Needs Education, EURYDICE (www.european-agency.org)
Speck O. (2013), Inkluzja edukacyjna a pedagogika lecznicza, Harmonia Universalis, Gdańsk.
Szkudlarek T. (2011), Ekonomia i etyka – przemieszczenie dyskursu edukacyjnego [w:] Tożsamość teorii wychowania, J. Papież (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Szumski G. (2006), Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych. Sens i granice zmiany edukacyjnej, Wydawnictwo Naukowe APS, Warszawa.
Akty prawne
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425.
Zarządzenie nr 29 MEN z dnia 4 października 1993 r., Dz. Urz. MEN Nr 9, poz. 36 do Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r.
