Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweUniwersyteckie kształcenie nauczycieli (pedagogów specjalnych) – pomiędzy szansą a ograniczeniem poszerzania granic możliwości, urzeczywistniania humanistycznej wizji edukacji
Słowa kluczowe:
uniwersytet, kształcenie, nauczyciel, pedagog specjalnyAbstrakt
Prowadzone analizy, dotykające zmian w uniwersyteckim kształceniu nauczycieli (pedagogów specjalnych), ukierunkowane są pytaniami, które rodzą się w obliczu wyzwania urzeczywistniania humanistycznej wizji edukacji, wizji edukacji dla zmiany społecznej. W perspektywie tych wizji edukacji oczywiste jest, że praktyka społeczna, jaką jest nauczanie/wychowanie/rehabilitacja, nie potrzebuje realizatorów służebnych wobec nakazów, deklarujących zawodowy światopogląd życzliwości i akceptacji Innego. Potrzebuje realizatorów świadomych, zdolnych do przekraczania tego, co społeczne, socjalnie narzucone przez instytucje, refleksyjno-krytycznych wobec dyskursów codzienności, w tym przestrzeni dyskursu naukowego. Analizy otwiera dyskusja wokół wzorca kształcenia pedagogów specjalnych, jaki ukształtował się u zarania ich kształcenia na bazie głęboko humanistycznej myśli Marii Grzegorzewskiej. To wzorzec, który dobrze wpisywał się w nową ścieżkę dążeń w zakresie edukacji zapoczątkowanej wstrząsem społecznym w Polsce w latach 1980-1981. Kolejnym krokiem są analizy w polu uniwersyteckiego kształcenia po zmianie politycznej w 1989 roku. Analizy te odsłaniają, że kluczem w kształceniu nauczycieli stał się prymat kompetencji adaptacyjnych, pozwalających skutecznie działać, odnaleźć się na rynku pracy, był przedsiębiorczym i komunikatywnym, co tworzy przestrzeń kształcenia zgodną z porządkiem czynu, a nie z porządkiem rozumienia. W odwołaniu do stanowisk odsłaniających słabości w uniwersyteckim kształceniu nauczycieli (pedagogów specjalnych) rozważono kwestię rewizji niektórych paradoksów, wskazując jednocześnie na fakt, że najnowsze regulacje nie przynoszą oczekiwanych zmian w zakresie kształcenia nauczycieli niebędących pedagogami specjalnymi.
Downloads
Bibliografia
Bednarska N. (2015), Wikipedia na uczelni i w szkole – przyszli nauczyciele o Wikipedii, Ruch Pedagogiczny, nr 1: 141–153.
Bloom A. (2012), Umysł zamknięty. O tym, jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów, przekł. T. Bieron, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Borawska-Kalbarczyk K (2013), „Pokolenie C” w roli studentów – uczenie się w pułapce klikania?, http://www.ktime.up.krakow.pl/symp2013/referaty_2013_10/borawska.pdf [dostęp: 4.03.2020].
Brzeziński J. (1994), Rozważania o uniwersytecie [w:] J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej, Wydawnictwo Edytor, Toruń, 23–47.
Dauber H. (1997), Obszary uczenia się w przyszłości. Perspektywy pedagogiki humanistycznej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Doroszewska J. (1981), Pedagogika specjalna, t. 1, Podstawowe problemy teorii i praktyki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami (2012), Profil nauczyciela edukacji włączającej, Odense, Dania.
Gołębniak B.D. (red.) (2008), Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Gromkowska-Melosik A. (2007), Ściągi, plagiaty, fałszywe dyplomy, GWP, Gdańsk.
Grzegorzewska M. (2002), Listy do młodego nauczyciela. Cykl I–III, Wydawnictwo APS, Warszawa.
Janiszewska-Nieścioruk Z., Sadowska S. (2016), Problemy związane z probolońskim kształceniem pedagogów i nauczycieli w Polsce, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 23: 13–31.
Kłakówna Z. (2014), Jakoś i jakość. Subiektywna kronika wypadków przy reformie szkoły (1989–2013), Wydawnictwo Universitas, Kraków.
Kosakowski C. (1994), Kształcenie pedagogów specjalnych na tle przemian [w:] M. Chodkowska, Człowiek niepełnosprawny. Problemy autorealizacji i społecznego funkcjonowania. Charisteria dla Profesor Zofii Sękowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 25–37.
Kowalik S. (2007), Psychologia rehabilitacji, Wydawnictwo WAiP, Warszawa.
Krause A. (2009), Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej. Zarys obszarów badawczych, Niepełnosprawność, nr 1: 9–24.
Krause A. (2011), Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Krzemiñska D., Lindyberg I. (2018), O (nie)studiowaniu i (nie)przygotowaniu do pracy w obszarze wsparcia dorosłych osób z niepełnosprawnością. Refleksja z doświadczeń nauczyciela akademickiego i badacza, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 32: 99–114.
Krzemińska D., Rzedzicka K. (2009), O przygotowaniu zawodowym pedagogów specjalnych – krajobraz (bez)zmian?, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 1: 113–124.
Kwaśnica R. (2003), Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, PWN, Warszawa.
Kwaśnica R. (2014), Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego. O potrzebie refleksyjności, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
Kwieciński Z. (1997), Rynek edukacyjny a demokracja: sprzeczne wyzwania [w:] Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy, cz. 5, UMK, Toruń, 114–122.
Kwieciński Z. (2007), Między patosem a dekadencją. Studia i szkice socjopedagogiczne, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Edukacji TWP, Wrocław.
Kwieciński Z. (2012), Pedagogie postu. Preteksty. Konteksty. Podteksty, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Kwiek M. (2015), Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji, PWN, Warszawa.
Lewartowska-Zychowicz M. (2017), O wyższości umiejętności nad refleksją (w kontekście studenckich interpretacji przedmiotu pedagogiki specjalnej), Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 27: 117–128.
Łozińska M. (2017), Refleksyjność czy bezrefleksyjność ściągających studentów? Próba odczytania różnych znaczeń zjawiska, Edukacja Dorosłych, nr 1: 137–146.
Melosik, Z. (2009). Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności wiedzy i władzy, OW „Impuls”, Kraków.
Męczkowska A. (2003), Kompetencja [w:] Pilch T. (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
Mikut M. (2014), Zaangażowanie w studiowanie czy pozorowanie?, Pedagogika Szkoły Wyższej, nr 1: 105–121.
Nowak-Dziemianowicz M. (2012), Przystosowanie czy rozwój? Pytanie o jakość i cel edukacji w szkole wyższej, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 1 (57): 113–128.
Parys K, Olszewski S. (2009), Ewolucja poglądów na temat kształcenia pedagogów specjalnych w Polsce, Niepełnosprawność, nr 1: 103–112.
Plutecka K. (2005), Obraz pedagoga specjalnego w aspekcie nowoczesnych paradygmatów pedeutologicznych, Szkoła Specjalna, nr 1: 113–119.
Podemski K. (2005), Socjologia podróży, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Potulicka E. (1994), Strategia korporacyjna i kontrakt w zmianie edukacyjnej i społecznej [w:] J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej, Wydawnictwo Edytor, Toruń, 130–149.
Potulicka E., Rutkowiak J. (red.) (2010), Neoliberalne uwikłania edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Sadowska S. (2014), „Trafiliśmy do nieznanego miasta, a ktoś poradził, żebyśmy zapuścili się w zarośla miedzy dwiema nowymi kamieniczkami” – podróż po mieście naukowym pedagogiki specjalnej, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, nr 3: 21–34.
Sadowska S. (2016), Kim powinien być pedagog specjalny: granice wzorca w kontekście potrzeb zmiany społecznej i horyzont „odpowiedzi” rozbieżnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 23: 32–47.
Sadowska S. (2016), Kształcenie osób niepełnosprawnych uwikłane w wartości – od polityki zaangażowania moralnego do praktyk edukacyjnych zaangażowanych w sprawiedliwość, Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, nr 3 (33): 37–57.
Sadowska S. (2016), Polityka oświatowa w rozwiązywaniu kwestii kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami (1989–2016), Niepełnosprawność, nr 23: 13–36.
Sadowska S. (2016), Studia na kierunku pedagogika specjalna jako przestrzeń czytania naukowego, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, nr 13: 9–27.
Sadowska S. (2017), Bez konturu? O potrzebie samoświadomości dyscyplinarnej pedagogiki specjalnej, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 27: 24–38.
Tylewska-Nowak B., Buchnat M. (2017), Sprawozdanie z XIV Konferencji Naukowej z cyklu Dyskursy Pedagogiki Specjalnej „Niepełnosprawność wobec zmian – zmiany wobec niepełnosprawności”, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, nr 17: 289–294.
Akty prawne
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego (Dz. U. z 2011 r. Nr 253).
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2019 r., poz. 1450).
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie wzorcowych efektów kształcenia (Dz. U. z 2011 r. Nr 253, poz. 1521).
Ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385).
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425).
Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455).
