Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweProjekt „szkoły dla wszystkich” – w poszukiwaniu wzorca działania i możliwości jego urzeczywistniania w polskich szkołach
Słowa kluczowe:
edukacja włączająca, racjonalność emancypacyjna, racjonalność hermeneutyczna, racjonalność prakseologiczna, reforma szkoły, polityka oświatowaAbstrakt
Przestrzeń prowadzonych rozważań wpisuje się w toczącą się dyskusję nad poszukiwaniem optymalnych rozwiązań w edukacji dla osób z niepełnosprawnością. Wizję takiego rozwiązania uosabia hasło „szkoły dla wszystkich”, szkoły opartej na inkluzyjnym podejściu (edukacji włączającej). Prowadzone analizy są próbą wyjścia poza walory praktyczne dyskursu etyczno-prawnego, który odegrał/odgrywa największy wpływ na przekształcanie edukacji uczniów niepełnosprawnych, jak i ocenę tradycyjnych rozwiązań. Pierwszym polem prowadzonych analiz jest odsłanianie racjonalności kształcenia, jaka przenika dyskurs pedagogiczny „szkoły dla wszystkich”. Drugim polem analiz jest odsłanianie racjonalności procesu kształcenia szkolnego z perspektywy jego wewnętrznej logiki, odniesienie się do pola sensów procesów edukacyjnych, jakie widziane są przez uczniów, rodziców i nauczycieli (zbioru interesów, przekonań, oczekiwań, nastawień, które określają daną racjonalność). Koncentracja na sensie procesów edukacyjnych, jakie widziane są przez uczniów, rodziców i nauczycieli, kieruje uwagę na wiedzę, którą zdobywa się w życiu codziennym (niezależnie od tego, czy się tego chce, czy też nie) przez bezpośrednie kontakty z otaczającą codziennością lub bezpośrednio w kontaktach z ludźmi (wiedza potoczna) i na przyswojony schemat zachowań w instytucji (wiedza instytucjonalna). W poszukiwaniach, jaka logika przypisywana jest kształceniu przez uczestników polskiej szkoły, wyraźne stają się relacje między logiką kulturowej oczywistości a logiką edukacji. Wyzwaniem jest, by znaleźć w szkole miejsce nie tylko na doświadczenie, służące efektywnemu działaniu, ale także na rozwój człowieka w porządku rozumienia, czyli na humanizację, przywracającą mu zdolność refleksyjnego sposobu bycia, wspierającą go w poszukiwaniu samorealizacji w różnych jego rolach i relacjach – pracownika, obywatela, członka rodziny i wspólnot społecznych.
Downloads
Bibliografia
Bloom A. (2012), Umysł zamknięty. O tym, jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło o dusze dzisiejszych studentów, tłum. T. Bieron, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Booth T., Ainscow M. (2011), Przewodnik po edukacji włączającej rozwój kształcenia i uczestnictwa w życiu szkoły, Wydawnictwo Olimpiady Specjalne Polska; eksperci adaptacji podręcznika: D. Wiszejko-Wierzbicka, A. Białek, K. Sijko, http://www.olimpiadyspecjalne.pl/sites/default/files/olimpiadyspecjalne/simple-page/attachments/2012edukacjawlaczajaca.pdf.
Buksiński T. (2014), Podstawy aksjologiczne sfery publicznej, „Filo – Sofija” nr 1(24), s. 21–42.
Czerepaniak-Walczak M. (2006), Pedagogika emancypacyjna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Czerepaniak-Walczak M. (2011), „Świat życia” jako kategoria pedagogiczna, „Przegląd Pedagogiczny” nr 1, s. 152–168.
Kowalik S. (2001), Pomiędzy dyskryminacją a integracją osób niepełnosprawnych [w:] Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja – psychokorekcja, B. Kaja (red.), Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz.
Krause A. (2010), Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Kwaśnica R. (2003), Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), t. 2, PWN, Warszawa.
Kwaśnica R. (2007), Dwie racjonalności: od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
Kwaśnica R. (2014), Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego. O potrzebie refleksyjności, Wydawnictwo DSW, Wrocław.
Kwaśnica R. (2015), O szkole poza kulturową oczywistością. Wprowadzenie do rozmowy, „Teraźniejszość– Człowiek – Edukacja” t. 18, nr 3(71).
Kwieciński Z. (2011), Łódź dryfująca jako metafora edukacji w sytuacji kryzysu [w:] tenże, Cztery i pół. Preliminaria – liminaria – varia, Wrocław.
Kwieciński Z. (2014), Edukacja wobec różnicy i inkluzji. Dwa typy dyskursów – w stronę pedagogiki pozytywnej [w:] Praktyki pedagogiczne ważnym ogniwem w procesie kształcenia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. W poszukiwaniu nowych paradygmatów pedagogicznych praktyk studenckich, M. Krzemiński (red.), Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku, Włocławek.
Melosik Z. (1994), Współczesne amerykańskie spory edukacyjne, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Melosik Z. (2003), Edukacja, młodzież i kultura współczesna. Kilka uwag o teorii i praktyce pedagogicznej, „Chowanna”, t. 1.
Męczkowska A. (2002), Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata społecznego. Nauczycielskie koncepcje wymagań dydaktycznych a problem rekonstrukcyjnej kompetencji ucznia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Milerski B., Karwowski M. (2016), Racjonalność procesu kształcenia. Teoria i badanie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Nowak-Dziemianowicz M. (2012), Przystosowanie czy rozwój? Pytanie o jakość i cel edukacji w szkole wyższej, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, nr 1(57), s. 113–128.
Rawls J. (1994), Teoria sprawiedliwości, tłum. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, PWN, Warszawa.
Sadowska S. (2005) Ku edukacji zorientowanej na zmianę społecznego obrazu osób niepełnosprawnych, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń.
Sadowska S. (2007), Wizerunek osób niepełnosprawnych w społeczeństwie a realizacja powinności szkół w poznawczej redefinicji „osoba niepełnosprawna” [w:] Oświata w otoczeniu burzliwym. Migotliwe konteksty i perspektywy współczesnej edukacji, H. Rusek, A. Górniok-Naglik, J. Oleksy (red.), Wydawnictwo UOE, Katowice.
Sadowska S. (2015), Praktyka tworzenia edukacyjnej wspólnoty – o edukacyjnej codzienności w kontekście jawnych i ukrytych wzorów kultury szkolnej, „Studia Edukacyjne” nr 34, s. 71–88.
Sadowska S. (2016), Kształcenie osób niepełnosprawnych uwikłane w wartości – od polityki zaangażowania moralnego do praktyk edukacyjnych zaangażowanych w sprawiedliwość, „Człowiek –Niepełnosprawność – Społeczeństwo” nr 3(33), s. 37–58.
Sandel M.J. (2013), Sprawiedliwość. Jak postępować słusznie?, tłum. O. Siara, Wydawnictwo Kurhaus, Warszawa.
Speck O. (2013), Inkluzja edukacyjna a pedagogika lecznicza, tłum. A. Grysińska, Wydawnictwo Harmonia Universalis, Gdańsk.
Stańczyk P. (2012), Praca [w:] M. Cackowska, L. Kopciewicz, M. Patalon, P. Stańczyk, K. Starego, T. Szkudlarek, Dyskursywna Konstrukcja podmiotu. Przyczynek do rekonstrukcji pedagogiki kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Szumski G. (2014), Edukacja włączająca – niedokończony projekt, „Ruch Pedagogiczny” nr 4.
Szumski G., Firkowska-Mankiewicz A. (współpr.) (2010), Wokół edukacji włączającej. Efekty kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w klasach specjalnych, integracyjnych i ogólnodostępnych, Wydawnictwo APS, Warszawa.
Śliwerski B. (2015), Racjonalność pedagogiczna polskiej polityki oświatowej w latach 1989-2014 [w:] Racjonalność procesu kształcenia. Studium z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej, R. Nowakowska-Siuta, B. Śliwerski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Walker T. (2017), Fińskie dzieci uczą się najlepiej, tłum. M. Kisiel-Małecka, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wiszejko-Wierzbicka D. (2012), Specjalne potrzeby ucznia czy szkoły? Przewodnik po edukacji włączającej pomocą w rozwijaniu kształcenia i uczestnictwa w życiu szkoły, „Niepełnosprawność– zagadnienia, problemy, rozwiązania”, nr 3(4).
