Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWychowanie do zmiany społecznej. Refleksje w kontekście urzeczywistniania projektu edukacji włączającej
Słowa kluczowe:
inkluzja, zmiana społeczna, nauczycielAbstrakt
Edukacja włączająca to wizja szkoły, która opiera się na procesie zmiany postaw społecznych, na myśleniu kategoriami włączania, równości oraz szacunku i tolerancji dla drugiego człowieka. Wiązać ją należy ze wspieraniem intelektualnej autonomii uczniów w procesach rekonstrukcji zastanego doświadczenia kulturowego, co jest znaczące dla procesu (samo)przekształcania się, (samo)tworzenia społeczeństwa. Koncentrując się wokół możliwości urzeczywistniania realizacji tego zadania, w centrum analiz postawione są kompetencje nauczycielskie i uczniowskie – adaptacyjne versus rekonstrukcyjne. W artykule rozważane są napięcia między wykładnią teoretyczną a regulacjami w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela wynikającymi z najnowszego Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 roku [Dz. U. z 2019 r., poz. 1450], ramami rozwiązań legislacyjno- -organizacyjnych nakreślonymi w dokumencie „Edukacja dla wszystkich – ramy rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych na rzecz wysokiej jakości kształcenia włączającego dla wszystkich osób uczących się” [2020], opracowanymi przez Zespół do spraw opracowania modelu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powołany przez Ministra Edukacji Narodowej. Oglądowi poddawane zostaje to, co oferuje edukacja w sferze kreowania uczniowskiego potencjału emancypacyjnego do kwestionowania jednoznaczności przekazu kulturowego w odwołaniu do kwestii kompetencji nauczycieli, wiedzy osobistej nauczycieli, nadawanych przez nauczycieli znaczeń zjawisku wymagań dydaktycznych.
Downloads
Bibliografia
Bąbka J. (2001), Kompetencje nauczycieli zajmujących się edukacją integracyjną, „Wychowanie w Przedszkolu”, 4.
Booth T., Ainscow M. (2011), Przewodnik po edukacji włączającej rozwój kształcenia i uczestnictwa w życiu szkoły, Wydawnictwo Olimpiady Specjalne Polska, http://www.olimpiadyspecjalne.pl/sites/default/files/olimpiadyspecjalne/simple-page/attachments/2012 edukacjawlaczajaca.pdf.
Chrzanowska I., Szumski G. (2019), Kompetencje zawodowe – jakie wyzwania? [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Chrzanowska I., Szumski G. (2019), Wstęp [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, Chrzanowska I., Szumski G. (red.), Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Chrzanowska I. (2018), Edukacja włączająca – wyzwanie dla kompetencji pedagogów specjalnych, „Studia Edukacyjne”, (48): 23–43.
Dauber H. (1997), Obszary uczenia się w przyszłości. Perspektywy pedagogiki humanistycznej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Doroszewska J. (1981), Pedagogika specjalna, t. 1 – Podstawowe problemy teorii i praktyki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Dudzikowa M., Czerepaniak-Walczak M. (2010), Codzienność w szkole, szkoła w codzienności, „Wychowanie. Pojęcia – Procesy – Konteksty”, t. 5.
Edukacja dla wszystkich – ramy rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych na rzecz wysokiej jakości kształcenia włączającego dla wszystkich osób uczących się, (2020), MEiN, Warszawa.
Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami (2012), Profil nauczyciela edukacji włączającej, Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami, Odense.
Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami (2012), Poglądy młodzieży na edukację włączającą, Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami, Odense, https://www.european-agency.org/sites/default/ files/young-views-on-inclusive-education_YoungViews-2012PL.pdf.
Gajdzica Z. (2008), Kształcenie pedagogów specjalnych a jakość ich pracy w kontekście integracyjnej i segregacyjnej formy edukacji specjalnej [w:] Kompetencje pedagoga specjalnego, aktualne wyzwania teorii i praktyki, Z. Palak, A. Bujanowska (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Gemba K. (2021), Konceptualizacje kategorii „uczeń z niepełnospranwością” wśród uczących się profesji pedagoga specjalnego i pracujących zawodowo nauczycieli, niepublikowana praca magisterska, IP Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Gołębniak B.D. (red.) (2008), Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Gromkowska-Melosik A. (2007), Ściągi, plagiaty, fałszywe dyplomy, GWP, Gdańsk.
Grzegorzewska M. (2002), Listy do młodego nauczyciela. Cykl I–III, Wydawnictwo APS, Warszawa.
Jachimczak B. (2018), Kształcenie nauczycieli dla edukacji włączającej, „Studia Edukacyjne”, nr 48, s. 33–43, https://doi.org/10.14746/se.2018.48.3.
Jachimczak B. (2019), Nauczyciel w edukacji włączającej [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Janiszewska-Nieścioruk Z., Sadowska S. (2016), Problemy związane z probolońskim kształceniem pedagogów i nauczycieli w Polsce, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 23: 13–31.
Karbowska K. (2021), Nauczycielski wzorzec cech charakteru pozytywnego oraz kompetencji pedagoga specjalnego w ujęciu pracujących zawodowo w edukacji włączającej nauczycieli wspomagających, niepublikowana praca magisterska, IP Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Klus-Stańska D. (2010), Dzień jak co dzień. O barierach zmiany kultury szkoły, „Wychowanie. Pojęcia – Procesy – Konteksty”, t. 5.
Kochanowska E. (2018), Wiedza osobista w refleksji i praktyce nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Kosakowski C. (1994), Kształcenie pedagogów specjalnych na tle przemian [w:] Człowiek niepełnosprawny. Problemy autorealizacji i społecznego funkcjonowania. Charisteria dla Profesor Zofii Sękowskiej, M. Chodkowska (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, 25–37.
Krzemińska D., Lindyberg I. (2018), O (nie)studiowaniu i (nie)przygotowaniu do pracy w obszarze wsparcia dorosłych osób z niepełnosprawnością. Refleksja z doświadczeń nauczyciela akademickiego i badacza, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 32: 99–114.
Kupisiewicz M. (2016), Pedagog specjalny – człowiek o wyjątkowych predyspozycjach osobowościowych, profesjonalista posiadający rozległą, interdyscyplinarną wiedzę i umiejętności, „Studia z Teorii Wychowania”, 74 (17).
Kwaśnica R. (2014), Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego: o potrzebie refleksyjności, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław.
Lis-Kujawski A. (2008), Moje „ja” i szkoła integracyjna. Zjawisko ukrytego programu w nauczaniu uczniów niepełnosprawnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Małachowska G., Tarwacki M. (2019), Dostępne przedszkole, dostępna szkoła – co to znaczy? [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Melosik Z. (2009), Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności wiedzy i władzy, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Męczkowska A. (2002), Od świadomości nauczyciela do konstrukcji świata społecznego. Nauczycielskie koncepcje wymagań dydaktycznych a problem rekonstrukcyjnej kompetencji ucznia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Olszak A. (2008), Psychopedagogiczne kompetencje nauczycieli szkół specjalnych – w świetle badań [w:] Kompetencje pedagoga specjalnego, aktualne wyzwania teorii i praktyki, Z. Palak, A. Bujanowska (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Olszewski S. (2016), Pedagog specjalny w świetle metafor – samoopis roli zawodowej, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 23.
Pankowska D. (2017), Kompetencje nauczycielskie – próba syntezy (projekt autorski), „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 35 (3).
Plutecka K. (2005), Obraz pedagoga specjalnego w aspekcie nowoczesnych paradygmatów pedeutologicznych, „Szkoła Specjalna”, 1: 113–119.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 roku w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2019 r., poz. 1450).
Sadowska S. (2005), Ku edukacji zorientowanej na zmianę społecznego obrazu osób niepełnosprawnych, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń.
Sadowska S. (2015), Praktyka tworzenia edukacyjnej wspólnoty – o edukacyjnej codzienności w kontekście jawnych i ukrytych wzorów kultury szkolnej, „Studia Edukacyjne”, 34: 71–88.
Sadowska S. (2016), Kim powinien być pedagog specjalny: granice wzorca w kontekście potrzeb zmiany społecznej i horyzont „odpowiedzi” rozbieżnych, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 23: 32–47.
Sadowska S. (2020), Uniwersyteckie kształcenie nauczycieli (pedagogów specjalnych) – pomiędzy szansą a ograniczeniem poszerzania granic możliwości, urzeczywistniania humanistycznej wizji edukacji, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 39.
Stanowisko Sekcji Pedagogiki Specjalnej KNP PAN w sprawie dokumentu „Edukacja dla wszystkich” Ministerstwa Edukacji i Nauki z 16 lipca 2021 roku, https://knped. pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=458:stanowisko-sekcjipedagogiki-specjalnej-knp-pan-w-sprawie-dokumentu-edukacja-dla-wszystkichministerstwa-edukacji-i-nauki-2&catid=47&Itemid=182.
Szumski G. (2019), Koncepcja edukacji włączającej [w:] Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Wydawnictwo FRSE, Warszawa.
Śliwa S. (2017), Kompetencje profilaktyczne nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, Wydawnictwo Instytut Śląski, Opole.
Śliwerski B. (2006), Pedagogika: Pedagogika wobec edukacji, polityki oświatowej i badań naukowych, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk.
Śliwerski B. (2018), Edukacja alternatywna: próby syntezy i określenia współczesnej roli [w:] Alternatywy w edukacji, B. Śliwerski, A. Rozmus (red.) Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków–Rzeszów.
Waloszek D. (2003), Tolerancja, równość w programach i podręcznikach szkolnych. Szkic problemu [w:] Pytania o edukację?, D. Waloszek (red.), Wydawnictwo Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
Wiśniewska-Kin M. (2013), Dominacja a wyzwolenie. Wczesnoszkolny dyskurs podręcznikowy i dziecięcy, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Woynarowska A. (2009), Niepełnosprawność intelektualna w dyskursach terapeutów, Niepełnosprawność, 1.
Zakrzewska-Manterys E. (1998), Hermeneutyczne inspiracje, Oficyna Naukowa, Warszawa.
