Rola dysfemizmów w kreowaniu obrazu rzeczywistości wojennej: pragmalingwistyczna analiza rosyjskiego dyskursu medialnego na temat wojny w Ukrainie

Żanna Sładkiewicz

doi:10.26881/srg.2023.10.09

Autor

Żanna Sładkiewicz Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0001-7237-5328

DOI:

https://doi.org/10.26881/srg.2023.10.09

Słowa kluczowe:

dysfemizm, dehumanizacja, dyskurs polityczny, dyskurs o wojnie, narracja wojenna, propaganda rosyjska

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest roli dysfemizmów w kształtowaniu obrazu wroga we współczesnym dyskursie rosyjskim. Jego celem jest przedstawienie opozycyjnego do eufemizacji bieguna wartościowania i kreowania rzeczywistości w narracji medialnej na temat wojny w Ukrainie. Eufemistyczno-dysfemistyczne instrumentarium w komunikowaniu medialnym odpowiada agonistycznej istocie dyskursu politycznego. Narracja oficjalnych rosyjskich mediów na temat „operacji specjalnej” opiera się na użyciu wyrazistego słownictwa wartościującego, które przyczynia się do kreowania obrazu działań wojennych w odpowiedniej konwencji oraz wyraźnej polaryzacji „swoich” i „obcych”. Nagminne używanie dysfemizmów jest jawnym sposobem dehumanizacji przeciwnika politycznego i moralnego wyłączenia myślenia o wojnie jako czynności karygodnej.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Akerlof, G.A., Snower, D. (2015). Bread and bullets. Journal of Economic Behavior & Organization, 126 (Pt. B): 58–71.

Akimov, P. (2022). Reptiloidy pravât mirom [Акимов, П. (2022). Рептилоиды правят миром]. (Online) https://trends.rbc.ru/trends/social/606ee82c9a79471bbbc5c8ae (dostęp 10.09.2023).

Aronson, E. (2009). Człowiek – istota społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bandura, A. (1999). Moral disengagement in the perpetration of inhumanities. Personality and Social Psychology Review, 3: 193–209.

Bandura, A., Underwood, B., Fromson, M. (1975). Disinhibition of aggression through diffusion of responsibility and dehumanization of victims. Journal of Research in Personality, 9: 253–269.

Bertolin, G. (2015). Conceptualizing Russian Information Operations: Info-War and Infiltration in the Context of Hybrid Warfare. IO Sphere: The Professional Journal of Joint Information Operations: 10–11.

Chawryło, K. (2022). Propaganda masowego rażenia. Rosyjska telewizja w obliczu wojny. Warszawa. (Online) https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2022-05-06/propagandamasowego-razenia-rosyjska-telewizja-w-obliczu-wojny (dostęp 10.09.2023).

Citlak, A. (2015). Dehumanizacja – zaburzenie i patologia czy permanentny stan ludzkiego umysłu? Spojrzenie z perspektywy psychologii poznania społecznego. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem, 37(1): 13–34. Èkonomičeskaâ èkspertnaâ gruppa [Экономическая экспертная группа]. (Online) http://www.eeg. ru/downloads/obzor/rus/pdf/2022_04.pdf?PHPSESSID=3f8d78cada3869d46914f1a1fd8d11e0 (dostęp 10.09.2023).

Frel, J. (2010). Inside the Great Reptilian Conspiracy: From Queen Elizabeth to Barack Obama. (Online) https://web.archive.org/web/20180612185132/https://www.alternet.org/story/147967/inside_the_great_reptilian_conspiracy:_from_queen_elizabeth_to_barack_obama_--_they_live! (dostęp 10.09.2023).

Grabarczyk-Ponimasz, E. (2021). Psychologiczne mechanizmy bierności i posłuszeństwa. W: Bartuś, A. (Red.). Odpowiedzialność biernych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN: 55–86.

Koriakowcewa, Е. (2018). Internacionalizaciâ, demokratizaciâ i „mediatizaciâ” slavânskih âzykov v usloviâh globalizacii (slovoobrazovatelʹnyj aspekt). [Koriakowcewa, Е. (2018). Интернационализация, демократизация и «медиатизация» славянских языков в условиях глобализации (словообразовательный аспект)]. W: Koriakowcewa, E. (Red.). Globalizacja a języki słowiańskie. Globalization and Slavic languages. Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego: 33–47].

Larson, Ch. (1995). Persuasion: Reception and Responsibility. Belmont, Calif.: Wadsworth Pub. Co.

Milgram, S. (2017). Posłuszeństwo wobec autorytetu. Sopot: Smak Słowa.

Paul, Ch., Matthews, M. (2016). The Russian “Firehose of Falsehood” Propaganda Model. Why It Might Work and Options to Counter It. (Online) https://www.rand.org/pubs/perspectives/PE198.html (dostęp 10.09.2023).

Pogorilko, M. (2022). Rossijskaâ propagandistka Simonʹân smenila ritoriku na fone provala armii RF v Ukraine: ee vysmeâli. Obozrevatel [Погорилко, М. (2022). Российская пропагандистка Симоньян сменила риторику на фоне провала армии РФ в Украине: ее высмеяли. Obozrevatel]. (Online) https://news.obozrevatel.com/russia/rossijskaya-propagandistka-simonyan-smenila-ritoriku-na-fone-provala-armii-rf-v-ukraine-ee-vyismeyali-video.htm (dostęp 10.09.2023).

Pratchett, T. (2011). Pomniejsze bóstwa. Warszawa: Prószyński Media.

Rezanova, A.N. (2008). Klassifikaciâ disfemizmov po leksiko-semantičeskim razrâdam. Izvestiâ Rossijskogo gosudarstvennogo pedagogičeskogo universiteta im. A.I. Gercena, 63(1): 277–280 [Резанова, А.Н. (2008). Классификация дисфемизмов по лексико-семантическим разрядам. Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена, 63(1): 277–280].

Rogoża, J., Domańska, M. (2021). Naprzód, w przeszłość! Rosyjska polityka historyczna w służbie „wiecznego” autorytaryzmu. Warszawa. (Online) https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport- -osw/2021-05-25/naprzod-w-przeszlosc (dostęp 10.09.2023).

Šejgal, E. I. (2000). Semiotika političeskogo diskursa. Volgograd: Peremena [Шейгал, Е. И. (2000). Семиотика политического дискурса. Волгоград: Перемена].

Sładkiewicz, Ż. (2024). Rola eufemizmów w kreowaniu obrazu rzeczywistości wojennej: pragmalingwistyczna analiza rosyjskiego dyskursu medialnego na temat wojny w Ukrainie. Przegląd Wschodnioeuropejski. (W druku).

Sojda, S. (2012). Kontrasty eufemistyczno-dysfemistyczne w lingwistyce słowackiej i polskiej. Linguarium Silva, 1: 123–134.

Stephan, W., Stephan, C. (2000). Wywieranie wpływu przez grupy. Psychologia relacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Telus, M. (2000). Konstrukcja narodowego „my”, czyli dlaczego kochamy ojczyznę. W: Nowakowska- -Kempna, I., Dąbrowska, A., Anusiewicz, J. (Red.). Język a kultura. T. 14: Uczucia w języku i tekście. Acta Universitatis Wratislaviensis. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 253–287.

Turski, M. (2020). Auschwitz nie spadło z nieba. Tekst wystąpienia z okazji 75 rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz. Polityka, 27.01.2020.

Tyson, L., Kahn, R. (2005). The Reptoid Hypothesis: Utopian and Dystopian Representational Motifs in David Icke’s Alien Conspiracy Theory. Utopian Studies, 16(1): 45–75.

Waśniewska, M. (2017). ”Misja pokojowa” czy ”krwawa jatka”: eufemizmy i dysfemizmy w dyskursie medialnym na przykładzie relacji z wojny w Syrii w polskiej prasie. Tekst i dyskurs / Text und Diskurs, 10: 83–100.

Wolny, M. (2003). Językowy obraz starości ludzi i zwierząt w polszczyźnie. W: Dąbrowska, A. (Red.). Język a Kultura, T. 15: Opozycja homo – animal w języku i kulturze. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: 189–199.

Žerebilo, T.V. (2010). Slovarʹ lingvističeskih terminov. Nazranʹ: Piligrim [Жеребило, Т.В. (2010). Словарь лингвистических терминов. Назрань: Пилигрим]. Zimbardo, P. (2008). Efekt Lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Zolotukhin, D. (2020). „Biała księga” specjalnych operacji informacyjnych wobec Ukrainy w latach 2014–2018. Przeł. W. Baluk. W: Baluk, W., Demczuk, A. (Red.). Rosyjska propaganda wobec Polski i Ukrainy. Biuletyn „Monitoring propagandy i dezinformacji”, 1: 6–10.