Uniwersyteckie Czasopisma NaukoweWybrane wiadomości z etnobotaniki i etnofarmacji. karty z dziejow lecznictwa naturalnego
Słowa kluczowe:
antropologia kulturowa, etnokultura, etnologia, etnobotanika, etnofarmakologia, fitonimika, historia medycyny, leki naturalneAbstrakt
Artykuł przedstawia krótką historię lecznictwa za pomocą substancji naturalnych pozyskiwanych z roślin, praktykowanego w świecie od czasów najdawniejszych po erę dzisiejszych środków farmaceutycznych opartych na chemii. Ukazano w nim niezwykłe właściwości fitoterapii stosowanej od starożytności przez rozmaite społeczności kulturowo-cywilizacyjne. Opisano środki, jakimi dysponowali starożytni, a także jakich doświadczeń i odkryć dokonali uczeni późniejszych epok. Zwrócono uwagę na to, jakie obserwacje poczynione wieki temu okazały się ważne dla dalszego rozwoju medycyny, antropologii medycznej, etnobotaniki.
Downloads
Bibliografia
Aldride S. Magiczne cząsteczki. Jak działają leki. Przeł. B. Paluchowska. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2001.
Baines J., Málek J. Wielkie kultury świata. Egipt. Przeł. z ang. T. Derda. Warszawa: Penta, 1995.
Barosiak M. Wąż Eskulapa, laska Asklepiosa i krew Gorgony. Cz. II. „Bez Recepty” 2001, nr 5.
Bartkowiak L. Kształtowanie się aptekarstwa w Polsce (XIII–XX wiek). Studium historiograficzne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, 2004.
Bela Z. Etymologia i pierwotne znaczenia wyrazów lek i leczyć. „Gazeta Farmaceutyczna”, marzec 2011, s. 16–28. [Online:] (dostęp: 25.08.2017).
Bergandy W. Od alchemii do chemii kwantowej. Zarys historii rozwoju chemii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1997.
Blecharz-Klin K. et al. Interakcje leków roślinnych stosowanych w chorobach układu oddechowego. „Herba Polonica” 2005, nr 3–4 (51), s. 89–97. [Online:] (dostęp: 11.06.2010).
Cavelius A., Frohn B. Zioła w medycynie naturalnej. Przeł. P. Montusiewicz. Bremen: Mak, 2005.
Czerny B. Uwagi na temat ubocznych efektów stosowania roślinnych środków leczniczych. „Postępy fitoterapii” 2000, nr 3, s. 21. [Online:] (dostęp 11.06.2010).
Czikow P., Łaptiew J. Rośliny lecznicze i bogate w witaminy. Z ros. przeł. H. Terpińska-Ostrowska. Wyd. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, 1988.
Danecki J. Co zawdzięczamy islamowi. [Online:] (dostęp: 12.02.2016).
Dłużewski S. Szen-Nung. Poczet wielkich fitoterapeutów. [Online:] (dostęp: 16.05.2010).
Dobrogowski J. et al. Ból i jego leczenie. Seria Przewodnik Lekarza Praktyka. Warszawa: Springer PWN, 1996.
Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Red. H. Strzelecka, J. Kowalski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Red. I. Matławska, Poznań: Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, 2005.
Farmakologia kliniczna. Red. A. Chodera, Z.S. Herman. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008.
Fitoterapia i leki roślinne. Red. E. Lamer-Zarawska et al. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.
Giermaziak W. Początki farmacji w cieniu piramid. „Bez Recepty”, styczeń 2009.
Gorski P., Hanisz K., Jaroniewski W. Filozoficzne i przyrodnicze podstawy leku homeopatycznego w XIX w. Homeo sapiens. „Polski Kwartalnik Homeopatyczny” 1995, nr 1.
Graham L.P. Chemia medyczna. Podstawowe zagadnienia. Przeł. E. Mikiciuk-Olasik. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2003.
Graham L.P. Chemia leków. Przeł. Z. Zawadzki. Warszawa; Wydawnictwo Naukowee PWN, 2004.
Jaroniewski W., Jaroniewska D. Rośliny lecznicze i używki z Ameryki i Australii. Łódź: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1996.
Hanisz K. Apteczki w polskich dworach i dworkach – historia farmacji. „Bez Recepty” 2001.
Hanisz K. Polihymnia u Asklepiosa. Cz. I: Historia farmacji. „Bez Recepty”, lipiec 2001.
Hanisz K. Polihymnia u Asklepiosa. Cz. II: Historia farmacji. „Bez Recepty”, październik 2001.
Hanisz K. Ziołolecznictwo w medycynie ludowej. Cz. I. „Bez Recepty” 2002, nr 9, s. 24–25.
Hanisz K. Ziołolecznictwo w medycynie ludowej. Cz. II: Fitoterapia magiczna. „Bez Recepty” 2002, nr 10, s. 24–25.
Hanisz K., Mularczyk J. Z historii leków uzależniających. Liście koka i kokaina. „Bez Recepty”, kwiecień 2002.
Hanisz K., Ewich M. Z dziejów reklamy aptekarskiej. „Bez Recepty” 2003, nr 10, s. 22–23.
Hanisz K., Z historii leków. Inhalacje, „Bez recepty” 2005, luty. [Online:] (dostęp: 12.05.2016).
Hilgier M. Historia i leczenie bólu przewlekłego. „Nowa Medycyna” 2001, z. 2 (110).
Historia leków naturalnych. T. 1: Źródła do dziejów etnofarmacji polskiej. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1989.
Historia leków naturalnych. T. 2: Natura i kultura. Współzależności w dziejach lekoznawstwa. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1989.
Historia leków naturalnych. T. 3: Ziołoznawstwo w dawnej i współczesnej kulturze Rzeszowszczyzny. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1993.
Historia leków naturalnych. T. 4: Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1993.
Historia leków naturalnych. T. 5: Materia pharmaceutica. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1999.
Historia leków naturalnych. T. 6: Rośliny odurzające polskiej literaturze naukowej XIX wieku. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa 2007.
Historia medycyny. Wyd. 2 popr. i uzup. Red. T. Brzeziński. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1995.
Jouanny J. Materia Medica. Leki homeopatyczne w praktyce medycznej. Wyd. 2 popr. i uzup. Lublin: Editions Boiron, Instytut Wydawniczy Daimonion, 1991.
Jütte R. Historia medycyny alternatywnej. Od magii do naturalnych metod leczenia. Tł. K. Jachimczak, E. Ptaszyńska-Sadowska. Warszawa: Wydawnictwo WAB. 2001.
Kardas P. Najstarsze leki. „Żyjmy dłużej” 1999, nr 12.
Kędzia B., Alkiewicz J. Interakcje pomiędzy lekami roślinnymi stosowanymi w inhalacjach a lekami syntetycznymi stosowanymi doustnie. „Postępy fitoterapii” 2006, nr 2, s. 105.
Knypl K. Miejsce aspiryny w codziennej praktyce lekarskiej. „Medycyna Rodzinna” 2003, nr 3–4.
Kora M. Zielona medycyna. Apiterapia, homeopatia, ziołolecznictwo. Przewodnik pacjenta. Wyd. 2 uzup. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Eko-Vital, 1996.
Krzakowski M., Siedlecki P. Standardy leczenia systemowego nowotworów złośliwych u dorosłych w Polsce. „Współczesna Onkologia” 2000, nr 4–5, s. 212–214, (dostęp: 1.07.2010).
Książkiewicz T. Zioła w walce z nowotworami. Uwierzyć wbrew nadziei. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2000.
Kucharski S. Aptekarz zapatrzony w Słońce. „Bez Recepty”, czerwiec 2003.
Kucharski S. Coca-colę wynalazł aptekarz. „Bez Recepty”, maj 2003.
Kaniewski Ł. Lek z kory trującego drzewa. „Medycyna i Zdrowie” 21.03.2016. [Online:] (dostęp: 8.02.2017).
Kuźnicka B. Znaczenie roślin halucynogennych w polskich tradycjach kulturowych. Zarys problematyki. „Analecta” 1992, nr 1, s. 111–122.
Majewski J. Pierwsze apteki w grodzie Lecha. „Bez Recepty”, styczeń 2003.
Majewski J. Muzea farmacji i zbiory aptekarskie w Polsce. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2006.
Molenda J. Rośliny, które zmieniły świat; fakty i mity na temat właściwości leczniczych warzyw i owoców, anegdoty i zagadki roślinnych peregrynacji, kulisy ewolucji gatunków. Zakrzewo: Replika, 2011.
Nowy leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
Onkologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Red. R. Kordek. Gdańsk: ViaMedica, 2006.
Online Etymology Dictionary. [Online:] (dostęp: 10.10.2017).
Paclitaxel-Ebewe (paklitaksel) – koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji. [W:] Baza leków. [Online:] (dostęp: 2.08.2017).
Paluch A. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1984.
Palusiński R. Narkotyki. Przewodnik. Cz. 1: Soft – drugs: marijuana, LSD-25. Grzyby: historia, produkcja, sposób użycia, efekty, niebezpieczeństwa. Kraków: Total Trade & Publishers, 1994.
Pluta J., Haznar-Garbacz D., Karolewicz B., Fast M. Preparaty galenowe. Wrocław: MedPharm Polska, 2010.
Royston A. Sto największych odkryć medycznych. Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 1995.
Rożnowska K. Witaminy i biopierwiastki. Kraków: Agencja Wydawniczo-Usługowa „Emilia”, 1997.
Russell S. Antybiotyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977.
Ryn J.Z. Medycyna indiańska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
Schott H. Kronika medycyny. Przeł. z niem. M. Dutkiewicz, B. Floriańczyk, A. Zaniewska. Warszawa: Horyzont, 2002.
Seyda B. Dzieje medycyny w zarysie. Wyd. 3 uzup. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Lekarskich, 1977.
Skopińska-Różewska E., Strzelecka H., Nartowska J. Leki odpornościowe roślinne, (dostęp: 3.07.2010).
Szczepański W. Leki pochodzenia zwierzęcego w farmakopeach polskich od 1560 do 1970. [W:] Historia leków naturalnych. Cz. 2: Natura i kultura – współzależności w dziejach lekoznawstwa. Red. B. Kuźnicka. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, 1989.
Szcześniak K. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008.
Szczygielska D. Kokainowiec pospolity. „Wiadomości Zielarskie” 1993, nr 7.
Szostak J. Farmakognozja, farmacja galenowa i aptekarstwo w renesansowych zielnikach polskich. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.
Szumowski W. Historia medycyny. Warszawa: PZWL, 1961 – Warszawa: Sanmedia, 1994.
Szumowski W. Historia medycyny filozoficznie ujęta. Seria Fundamenta – Antyk, t. 58. Kęty: Marek Derewiecki, 2008.
Świątek Ł. Nadzieja na nowe leki onkologiczne. „Aptekarz Polski” 2009,, nr 9 (31). [Online:] (dostęp: 1.07.2010).
The Oxford English Dictionary. Ed. J.A. Simpson and E.S.C. Weiner. Vol. 1, 2nd ed., Oxford: Clarendon Press – New York: Oxford University Press 1989.
Thorwald J. Dawna medycyna, jej tajemnice i potęga. Egipt, Babilonia, Indie, Chiny, Meksyk, Peru. Przeł. A. Bandurski i J. Sczaniecka Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1990.
Trąbska-Świstelnicka M. Rozwój znieczulenia miejscowego w polskiej stomatologii. „Prace Historyczne” 2009, nr 4 (46).
Układ gniazdowy i słownik słów kluczowych wybranych kategorii kultury. Medycyna ludowa. Red. Cz. Robotycki, W. Babik. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
Wasilewski M. Minerał jako lek. Między starożytnością a współczesnością. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2008.
Wasilewski B., Czelej J. Leksykon leków homeopatycznych. Warszawa: Split Trading, 1994.
Wielka encyklopedia powszechna PWN. T. 1–12. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960–1968.
Wolniak Z. Historia pierwszych aptek. „Bez Recepty”, lipiec 2003.
Wolniak Z. Korzenie aptek i zawodu lekarskiego. „Bez Recepty”, kwiecień 2009.
Wybrane zagadnienia z metod poszukiwania i otrzymywania środków leczniczych. Red. K. Kieć-Kononowicz. Wyd. 2 popr. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006.
Zawód farmaceuty na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Red. B. Urbanek. Katowice: Śląska Akademia Medyczna, Instytut Historii Nauki PAN, 2006.
Zielnik dla każdego, czyli opis ziół wykorzystywanych w leczeniu domowym wraz z praktycznym zastosowaniem. Zebrał i oprac. J. Rogala oraz R. Maciej. Ożarów: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009.
Ziołolecznictwo amazońskie i andyjskie. Red. K. Żurowska. Gdańsk: Tower Press, 2001.
_(1).png){kind=logo}
