Między apokryfem a herezją (na przykładzie Ewangelii Dzieciństwa Tomasza)
DOI:
https://doi.org/10.26881/srg.2023.10.15Słowa kluczowe:
apokryf, herezja, ewangelie niekanoniczne, Ewangelia Dzieciństwa Tomasza, cuda Jezusa Chrystusa w dzieciństwieAbstrakt
Głównym celem artykułu jest przedstawienie własnego punktu widzenia na rolę apokryfów w kształtowaniu postawy współczesnego chrześcijanina. Autor uważa, że apokryf jako utwór wyłączony z kanonu biblijnego nic nie stracił z pierwotnych walorów poznawczych, pomimo że propagowanie pozakanonicznych tekstów o tematyce religijnej wciąż nie cieszy się popularnością wśród kleru. Apokryfy tak samo jak wcześniej pobudzają wyobraźnię czytelnika i fascynują narracjami o nadprzyrodzonych mocach Jezusa Chrystusa od wieku niemowlęcego do nastoletniego, czyniąc Go bliższym człowiekowi przez pokazanie żywych emocji i wad charakteru Syna Bożego. Zdaniem badacza, Ewangelia Dzieciństwa Tomasza, uznana we wczesnym chrześcijaństwie za wypowiedź heretycką (św. Ireneusz z Lyonu), jest przykładem aktywizowania się w mentalności współczesnego chrześcijanina – z własnego wyboru, a nie z narzucenia cudzej woli – potrzeby głębszego poznawania tego, co przed nim ukryto, co przemilczano w oficjalnych katechezach, co zostało jakoby zarezerwowane tylko dla wąskiego kręgu odbiorców.
Downloads
Bibliografia
Źródła Apokryfy Nowego Testamentu. Tom I. Ewangelie apokryficzne. Cz. 1. Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa. (2022). Red. ks. M. Starowieyski. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza. (2020). Przekł. dosł. z j. hebr., aram. i grec. z przyp. Tłum. P. Zaremba. Poznań: Ewangeliczny Instytut Biblijny.
Dzieciństwo Pana, Ewangelia Tomasza (Dzieciństwa) (EwTmDz). (2022). Przekł. i oprac. ks. M. Starowieyski. (Online) https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TB/apokryfy-09.html (dostęp 23.11.2022).
Evangelie detstva (Evangelie ot Fomy). V: Svencickaâ, I.S., Trofimova, M.K. (1989). Apokrify drevnih hristian: Issledovanie, teksty, kommentarii. Moskva: Myslʹ [Евангелие детства (Евангелие от Фомы). В: Свенцицкая, И.С., Трофимова, М.К. (1989). Апокрифы древних христиан: Исследование, тексты, комментарии. Москва: Мысль].
Evangelie detstva ot Fomy [Евангелие детства от Фомы]. (Online) http://apokrif.fullweb.ru/apocryph1/ev-fom.shtml (otkrytie 23.11.2022).
Obrycki, K., ks. (2022). Księga o narodzeniu Maryi (NarM). Przekł. ks. K. Obrycki. Wst. i opr. ks. M. Starowieyski. W: Apokryfy Nowego Testamentu. Tom I. Ewangelie apokryficzne. Cz. 1. Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa (2022). Red. ks. M. Starowieyski. Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 331–341.
Prokop, o., kapucyn (2019). Żywoty Świętych Pańskich. Na wszystkie dni roku z przydaniem do każdego pożytku duchowego i właściwej modlitwy tudzież na wszystkie uroczystości i święta krótkie nauki. Na podstawie wydania z 1882 roku: Częstochowa: Wydawnictwo 3DOM.
Siedlecki, J., ks. (1994). Śpiewnik kościelny. Red. nacz. ks. K. Mrowiec CM. Kraków: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy.
Starowieyski, M., ks. (2022). Dzieciństwo Pana, Ewangelia Tomasza (Dzieciństwa) (EwTmDz). Przekł. i opr. ks. M. Starowieyski. W: Apokryfy Nowego Testamentu. Tom I. Ewangelie apokryficzne. Cz. 1. Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa (2022). Red. ks. M. Starowieyski. Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 388–404.
Tronina, A. (2014). Księgi świętych tajemnic Henocha (Henoch Słowiański). Kraków – Mogilany: The Enigma Press. W Dzień Bożego Narodzenia. Teksty kolęd (1964). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Opracowania
Adamczyk, M., Rzepka W.R. i in. (1996). Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne. Warszawa – Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Korabiewicz, W. (1992). Tajemnica młodości i śmierci Jezusa. Warszawa: Przedświt. Losskij, V.N. (2022). Predanie i predaniâ [Лосский, В.H. (2022). Предание и предания]. (Online) https://web.archive.org/web/20170110165910/http://www.mpda.ru/data/851/628/ 1234/Predanie%20i%20predanya.pdf (otkrytie 23.11.2022).
Łosski, W. (1989). Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego. Przeł. M. Sczaniecka. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.
Łosski, W. (2000). Teologia dogmatyczna. Przeł. H. Paprocki. Białystok: Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce.
Łosski, W.N. (2007). Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego. Przeł. I. Brzeska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Polak, A. (2010). Tajemne Nauki Jezusa Chrystusa. Księga I. Prawdziwa Dobra Nowina. Zabrze: Wydawnictwo ALFATON.
Polak, A. (2012). Tajemne Nauki Jezusa Chrystusa. Część 2. Droga do Nieśmiertelności. Zabrze: Wydawnictwo ALFATON.
Poniży, B. (2000). Jezus a świątynia jerozolimska. Poznańskie Studia Teologiczne 9: 25–42.
Pytko, K. (2022). Cuda małego Jezusa. Wróżka, 12: 22–25.
Renan, E. (1904). Żywot Jezusa. Z 3-go wyd. franc. przetłom. A. Niemojewski. Kraków: (nakładem tłomacza), odbito w Drukarni Narodowej w Krakowie.
Renan, E. (1991). Żywot Jezusa. Tłum. A. Niemojewski. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Starowieyski, M. ks. (1972). Dzieciństwo Pana. Tzw. Ewangelia Tomasza. Analecta Cracoviensia, 4: 315–358.
Starowieyski, M., ks. (1997). Apokryfy jako utwory apologetyczne. Warszawskie Studia Teologiczne, 10: 357–365.
Św. Ireneusz z Lyonu (2018). Adversus Haereses. Tłum. ks. J. Brylowski. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
White, E.G. (1983). Życie Jezusa. Tłum. M. Gryguc. Warszawa: Wydawnictwo „Znaki Czasu”.
White, E.G. (2013). Pragnienie Wieków. Tłum. i przyp. A. Matuszak. InspiredBooks.
Wierzbicka, A. (1992). Wschodnioeuropejska kultura żydowska w świetle żydowskiej „etnografii mowy”. Teksty Drugie, 5: 5–25.
Wierzbicka, A. (2002). Co mówi Jezus? Objaśnianie przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych. Tłum. I. Duraj-Nowosielska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zowczak, M. (2000). Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.